Улсын Их Хурлын Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны өнөөдөр (2024.08.29)-ийн хуралдаанаар Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2023 оны гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан болон “Монгол Улсын 2023 оны төсвийн гүйцэтгэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийлээ.

Төсвийн гүйцэтгэл болон Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлангийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хорооны дарга Б.Тулга танилцууллаа. Сайд мэдээлэлдээ, Нийгмийн бодлогын байнгын хороонд харьяалагдах Боловсролын, Эрүүл мэндийн болон Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайдын багц, Нийгмийн даатгалын сан, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн нийт 450 байгууллагын төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн тайланг нэгтгэсэн хэмээгээд, тус Байнгын хорооны эрхлэх асуудлын хүрээнд хамаарах төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын нийт зарлага болон цэвэр зээлийн дүн 13 их наяд 509,8 тэрбум төгрөгийн гүйцэтгэлтэй гарсан бөгөөд урсгал зардалд 12 их наяд 604,6 тэрбум, хөрөнгийн зардалд 907,7 тэрбум төгрөг зарцуулсан байна гэлээ. Нийт зарлага болон цэвэр зээлийн дүнгийн 32 хувь буюу 35,2 тэрбум төгрөгийг Нийгмийн даатгалын сан, 23 хувь буюу 25,0 тэрбум төгрөгийг Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын багц, 21 хувь буюу 23,2 тэрбум төгрөгийг Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын багцын зарлага эзэлж байгааг тэрбээр онцлоод, улсын төсвөөс 109 их наяд 931,7 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт олгосон бол төсөвт байгууллагын өөрийн орлогоор 1,7 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэр бүрдсэн талаар танилцуулав.

Улсын нэгдсэн төсвийн 2023 оны гүйцэтгэлд хийсэн аудитын дүгнэлтийг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Д.Загджав Байнгын хорооны хуралдаанд танилцуулсэн юм.

Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдын эрхлэх асуудлын хүрээний байгууллагуудын 2023 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд 156 байгууллагын санхүүгийн тайланг нэгтгэснээс 113 байгууллагад дүгнэлт гаргаж, 43 байгууллагыг аудитын түүвэрт хамруулсан талаар тэрбээр танилцууллаа. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд “Хязгаарлалттай”, харьяа 86 байгууллагад “Өөрчлөлтгүй”, 25 байгууллагад “Хязгаарлалттай”, Дорнод аймгийн Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын газарт “Татгалзсан” дүгнэлт өгсөн байна. Санхүүгийн тайлангийн аудитаар 73.5 тэрбум төгрөгийн 352 зөрчил илэрснээс 0.3 тэрбум төгрөгийн 55 зөрчилд төлбөрийн акт тогтоож, 9.7 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг арилгах 102 албан шаардлага, 40.6 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг давтан гаргахгүй байх 188 зөвлөмж өгч, 22,9 тэрбум төгрөгийн зөрчилд хариуцлага тооцох долоон албан шаардлага хүргүүллээ. Нягтлан бодох бүртгэл, тайлагналтай холбоотой 28,4 тэрбум төгрөгийн 185 алдаа илэрснийг аудитын явцад залруулж, санхүүгийн тайлангийн аудитаар шалгасан нийцлийн асуудлаар нийт 20 тэрбум төгрөгийн 111 зөрчил илэрснээс 0,9 сая төгрөгийн зөрчилд нэг төлбөрийн акт тогтоож, 15,1 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг арилгах 40 албан шаардлага, 4,8 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг давтан гаргахгүй байх 68 зөвлөмж өгч, 53,3 сая төгрөгийн зөрчилд хариуцлага тооцох хоёр албан шаардлагыг хүргүүлжээ. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн 2023 оны бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааны төлөвлөгөөнд 33 төсөл, арга хэмжээний 36,8 тэрбум төгрөгийг улсын төсвийн хөрөнгийн санхүүжилтээр, 2,3 тэрбум төгрөгийн худалдан авалтыг урсгал санхүүжилтээр бэлтгэхээр тусгасан бөгөөд гүйцэтгэлээр хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтээс он дамжин хэрэгжих 14 төсөл, арга хэмжээний санхүүжилтэд 22,1 тэрбум төгрөгийг олгожээ. Урсгал зардлын санхүүжилтээс 61 сая төгрөгийн төсөл, арга хэмжээнд харьцуулалтын аргаар, 0,3 тэрбум төгрөгийн төсөл арга хэмжээг нээлттэй тендер шалгаруулалтаар, 0,3 тэрбум төгрөгийн төсөл арга хэмжээг зөвлөх үйлчилгээний сонгон шалгаруулалтын аргаар зохион байгуулж, гэрээ байгуулан, санхүүжилтийг бүрэн олгож, 95 хувийн хэрэгжилттэй байгаа ажээ.

Эрүүл мэндийн сайдын эрхлэх асуудлын хүрээний байгууллагуудын санхүүгийн нэгдсэн тайланд нийт 450 байгууллагын тайланг нэгтгэсэнээс 370 байгууллагын санхүүгийн тайланд дүгнэлт гаргаж, 79 байгууллагыг аудитын түүвэрт хамруулсан бөгөөд нэг байгууллага аудитад хамрагдаагүй байна. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн санхүүгийн нэгдсэн тайланд “Хязгаарлалттай”, харьяа 11 байгууллагад “Өөрчлөлтгүй”, 51 байгууллагад “Хязгаарлалттай”, дөрвөн байгууллагад “Сөрөг” гэсэн дүгнэлт өгч, дөрвөн байгууллагын санхүүгийн тайланд дүгнэлт өгөхөөс татгалзжээ. Санхүүгийн тайлангийн аудитаар нийт 83,1 тэрбум төгрөгийн 1082 зөрчил илэрснээс 0,6 тэрбум төгрөгийн зөрчилд 213 төлбөрийн акт тогтоож, 62,9 тэрбум төгрөгийн зөрчилд 412 шаардлага, 3,4 тэрбум төгрөгийн зөрчилд хариуцлага тооцох 26 албан шаардлага өгч, 3,6 тэрбум төгрөгийн дөрвөн асуудлыг хууль хяналтын байгууллагад шилжүүлэн, 12,6 тэрбум төгрөгийн алдаа зөрчлийг давтан гаргахгүй байх 427 дүгнэлт хүргүүлжээ. Нягтлан бодох бүртгэл, тайлагналтай холбоотой 228,8 тэрбум төгрөгийн 494 алдаа илэрснээс аудитын явцад 228,4 тэрбум төгрөгийн 456 алдааг залруулж, 0,3 тэрбум төгрөгийн алдааг залруулах 36 зөвлөмж өгсөн байна. Санхүүгийн тайлангийн аудитаар шалгагдсан нийцлийн асуудлаар 237,3 тэрбум төгрөгийн 368 зөрчил илэрснээс гурван төлбөрийн акт тогтоож, 226,7 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг арилгах 139 албан шаардлага, 0,6 тэрбум төгрөгийн зөрчилд хариуцлага тооцох хоёр албан шаардлага хүргүүлж, 12 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг давтан гаргахгүй байх 224 зөвлөмж өгчээ. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн хөрөнгө оруулалтын 2023 оны бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах төлөвлөгөөнд 469,3 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөг бүхий, 2023 онд 172,1 тэрбум төгрөгийн санхүүжих дүнтэй 106 төсөл, арга хэмжээ батлагдсанаас гүйцэтгэлээр 166,8 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт олгосон байна.

Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2023 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд гурван байгууллагын санхүүгийн тайланг нэгтгэж, аудитын түүвэрт хоёр байгууллагыг хамруулсан бөгөөд аудитаар тус сангийн санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд “Хязгаарлалттай” гэсэн дүгнэлт өгчээ. Санхүүгийн тайлангийн аудитаар нийт 250,4 тэрбум төгрөгийн 13 зөрчил илэрснээс 250,3 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг арилгах зургаан албан шаардлага, 0,2 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг давтан гаргахгүй байх долоон зөвлөмж хүргүүлсэн байна. Санхүүгийн тайлангийн аудитаар шалгагдсан нийцлийн аудитаар илэрсэн зөрчилд нэг зөвлөмж өгчээ.

Нийгмийн даатгалын сангийн тайланд 36 байгууллагын тайланг нэгтгэснээс 32 байгууллагад аудитын дүгнэлт гаргаж, дөрвөн байгууллагыг түүвэрт хамруулжээ. Тус сангийн санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд “Хязгаарлалттай”, харьяа 30 байгууллагын тайланд “Өөрчлөлтгүй”, нэг байгууллагад “Хязгаарлалттай” гэсэн дүгнэлт өгсөн байна. Санхүүгийн тайлангийн аудитаар 125,6 тэрбум төгрөгийн 88 зөрчил илэрснээс 10,2 сая төгрөгийн зөрчилд 12 төлбөрийн акт тогтоож, 121,1 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг арилгах 32 албан шаардлага хүргүүлж, 4,5 тэрбум төгрөгийн алдаа зөрчлийг давтан гаргахгүй байх 44 зөвлөмж өгсөн байна. Нягтлан бодох бүртгэл, тайлагналтай холбоотой 6,8 тэрбум төгрөгийн алдаа илэрснээс аудитын явцад 6,8 тэрбум төгрөгийн 32 алдааг залруулж, 18,1 сая төгрөгийн алдааг залруулах таван зөвлөмж хүргүүлжээ. Санхүүгийн тайлангийн аудитаар шалгасан нийцлийн асуудлаар 2,9 тэрбум төгрөгийн 27 зөрчил илэрснээс 0,5 сая төгрөгийн зөрчилд төлбөрийн акт тогтоож, 1,1 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг арилгах найман албан шаардлага, 1,8 тэрбум төгрөгийн зөрчлийг давтан гаргахгүй байх 18 зөвлөмж өгсөн байна.

Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Д.Загджав танилцуулгадаа, төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын хэрэгжүүлсэн хөтөлбөр, хөтөлбөрийн үр дүн,   чанар, тоон хэмжээг төсвийн гүйцэтгэлтэй уялдуулан хяналт шинжилгээ, үнэлгээ хийж баталгаажуулах, төсөл, арга хэмжээний гүйцэтгэл, хэрэгжилтэд тавьж буй захиалагчийн болон зохиогчийн хяналт үр дүнгүй, төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын дотоод аудитын нэгж нь хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаанд тавих хяналт хангалтгүй байгааг арилгах, төсөвлөлтийн шаардлага хангахгүй төсөл, арга хэмжээг санхүүжүүлж хөрөнгө оруулалтын үр өгөөжийг бууруулсан, төсөвт ачаалал үүсгэсэн, аудитын байгууллагаас өгсөн зөвлөмжийг хэрэгжүүлдэггүй байдлыг эцэс болгож, төсвийн сахилга батыг сайжруулах, Нийгмийн даатгалын сангийн Капитал банкны эрх хүлээн авагчаас авах 68.2 тэрбум төгрөгийн авлагыг барагдуулах, Чингис хаан банк дахь харилцах дансанд байршиж байгаа 27.9 тэрбум төгрөгийн үлдэгдлийг Эрүүл мэндийн даатгалын санд төвлөрүүлэх, Гэр бүл, хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын салбарын хэмжээнд НҮБ-ийн Хүүхдийн сан, НҮБ-ийн хөгжлийн хөтөлбөр, НҮБ-ийн Хүн амын сангаас хөдөлмөр эрхлэлт, нийгмийн хамгаалал, хүүхдийн эрхийг хамгаалах хөтөлбөр арга хэмжээнд олгосон санхүүжилтийн зарцуулалт, хүрсэн үр дүн, хэрэгжилтэд тавих хяналтыг сайжруулах, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас олгосон 6538 зээлдэгчийн 15.5 тэрбум төгрөгийн хугацаа хэтэрсэн зээлийн эргэн төлөлтийг хангуулахад анхаарал хандуулж ажиллахыг Нийгмийн бодлогын байнгын хороонд зөвлөв.

Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хорооны дарга болон Ерөнхий аудиторын мэдээлэлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Баясгалан, М.Нарантуяа-Нара, Б.Бейсен, Ж.Баярмаа, Ж.Чинбүрэн, Байнгын хорооны дарга Л.Энхнасан нар асуулт асууж, хариулт авав. Улсын Их Хурлын гишүүд Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн орлого яагаад тасарсан, Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн газрын төсөв юунд зарцуулагдсан, Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын багцаас тоног төхөөрөмж худалдан авсан үнэ, Эрүүл мэндийн сангийн зардлын задаргаа, “Монголын эмэгтэйчүүдийн холбоо” ТББ-аас хэрэгжүүлсэн “Хавдаргүй Монгол эмэгтэй” аянд Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас зарцуулсан хөрөнгө, эрт илрүүлгийн хэрэгжилт, гадаадын эмчлүүлэгчдийн зардалд зориулж улсын төсөвт суулгасан 10 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийн гүйцэтгэл, 13Б маягтаар орон нутгаас Улаанбаатарт ирж эмчлүүлж байгаа иргэдийн нэг талын зардлыг буцаан олгох ажлын хэрэгжилт ямар байгаа, халамжийн үйлчилгээний төсвийн зарцуулалт, хэрэггүй, ашиглалтгүй бараа материалыг үнийн өндөр дүнгээр худалдан авсан асуудалд ямар арга хэмжээ авах, олон жилийн насжилттай авлагуудыг хэрхэн барагдуулах, аудитын дүгнэлтээр хариуцлага тооцуулахаар холбогдох байгууллагад шилжүүлсэн хүмүүст үнэхээр хариуцлага тооцож байгаа эсэх зэрэг өргөн хүрээтэй асуудлыг хөндөж байлаа. Мөн Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн тусламж үйлчилгээний төлбөрийн хэмжээ, төлбөрийн арга, аргачлалыг бодитой тодорхойлох, эрүүл мэндийн салбарт хэрэгжүүлж байгаа гүйцэтгэлийн санхүүжилтийн тогтолцооны эерэг, сөрөг талуудыг судалж шийдвэрлэх, их хэмжээний илүүдэлтэйгээр эм худалдан авч, хугацааг нь дуусган хэрэглэх боломжгүй болгосрн албан тушаалтнуудад хариуцлага тооцох, Чингис хаан болон Капитал банкны авлагуудыг барагдуулах талаар идэвхтэй ажиллах, өр, авлага үүсгэхгүй ажиллах зэрэг асуудалд анхаарч ажиллахыг зөвлөсөн юм.

Дараа нь Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2023 оны гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан болон аудитын дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн М.Нарантуяа-Нара, Б.Бейсен, Ж.Баярмаа, Д.Үүрийнтуяа нар үг хэлж, эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанар, хүртээмж, төсөв санхүүжилтийн үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх, өр, авлагийг шийдвэрлэх зэрэг асуудлаар байр сууриа илэрхийлсэн юм. Мөн Эрүүл мэндийн болон Нийгмийн даатгалын сангуудын үйл ажиллагаа, хорт хавдрын өвчлөл, аудитын байгууллагын эрх зүйн байдлыг сайжруулж, чиг үүрийг өргөжүүлэх асуудлыг хөндөж, Боловсролын зээлийн болон Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, Хүүхдийн төлөө зэрэг сангууд илүүтэй хэмнэлт гаргаж ажилласан байгаад санаа зовж байгаагаа илэрхийлсэн юм.

Байнгын хорооны гишүүд асуулт асууж, үг хэлж дууссанаар Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2023 оны гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан болон “Монгол Улсын 2023 оны төсвийн гүйцэтгэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлэг өндөрлөлөө. Тогтоолын төслийг хэлэлцсэн талаарх Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны санал дүгнэлтийг Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороонд хүргүүлэхээр тогтов гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээлэв.