Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдаанаар/2024.08.24/ хуралдаан Монгол Улсын Их хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухайхуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцсэнээр эхэллээ. Ёс зүй, дэгийнбайнгын хорооны санал, дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Ч.Лодойсамбуу танилцуулсан. Тэрбээр,байнгын хорооны хуралдаанаар хуулийн  төслийгхэлэлцэх үед зарчмын зөрүүтэй санал гаргаагүй тул хуулийн төслийг анхны хэлэлцүүгээрэцэслэн батлах үе шат руу шилжүүлэх горимын санал дэмжигдсэн тухай танилцуулав.

Байнгын хорооны хуралдааны энэхүү горимын саналыг нэгдсэн хуралдаанд оролцсонгишүүдийн олонхи дэмжсэн учраас Монгол Улсын Их хурлын чуулганы хуралдааныдэгийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг анхны хэлэлцүүлгээрэцэслэн батлах бэлтгэх ажлыг хангуулахаар Ёс зүй, дэгийн байнгын хороондшилжүүллээ. Түүний дараа УИХ-ын Халдашгүй байдлын дэд хорооны хорооны бүрэлдэхүүндөөрчлөлт оруулах тухай тогтоолын төслийг хэлэлцлээ. Тогтоолын төслийг хэлэлцсэнтухай Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны  санал, дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн О.Номинчимэгуншиж танилцуулав.

УИХ-ын Халдашгүй байдлын дэд хорооны бүрэлдэхүүнээс УИХ-ынгишүүн Ж.Бат-Эрдэнийг чөлөөлж, УИХ-ын гишүүн Ж.Ганбаатарыг тус дэд хорооныгишүүнээр батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг гишүүдийн олонхи дэмжиж,тогтоолын төслийг баталлаа. Түүний дараа Монгол Улсын Их хурлын чуулганы хуралдааныдэгийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг эцэслэн батлах бэлтгэлажил хангагдсан хэмээн үзэж, хуулийн төслийг хэлэлцэв.  Чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхи дэмжиж, хуулийн төсөл батлагдав.

Хуралдаан үргэлжлүүлэн   “Монгол Улсын Засгийн газрын2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолынтөслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийв. Тус хуулийн тогтоолын төслийг хэлэлцсэн Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн, Төрийнбайгуулалтын байнгын хорооны дарга Ж.Бат-Эрдэнэ уншиж танилцуулсан. Тэрбээр, тогтоолынтөсөлд иргэдийн оролцоог хангах, санал авах зорилгоор УИХ-ын D-parliament.mnцахим системээр дамжуулан олон нийтээс тухайн төсөлтэй холбогдуулан саналавахад нэр бүхий иргэдээс 4 санал ирүүлснийг ажлын хэсэгт танилцуулсан болно.Ажлын хэсэгт УИХ-ын 21 гишүүнээс 148 санал, Мэдээллийн холбооны операторуудынассоциаци, “Монголын оюуны өмч хамгаалах холбоо” төрийн бус байгууллагаболон  холбогдох 45 санал ирүүлсэн болно.Ажлын хэсэг тогтоолын төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэхдээ дээрх саналууд болон УИХ-ын2024 оны 08 дугаар сарын 16-ны өдрийн ээлжит бус чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар “МонголУлсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”-ийн төслийгхэлэлцэх үед УИХ-ын 51 гишүүнээс давхардсан тоогоор нийт 146 санал гаргасныгсудлан үзэж, 72 зарчмын зөрүүтэй саналын томьёолол бэлтгэн Байнгын хорооныхуралдаанд танилцуулсан болно гээд зарчмын зөрүүтэй саналыг томьёоллын үндэслэл, шаардлага, хамрах хүрээг таницлууллаа. Мөн цааш ньбусад байнгын хороодоос ирүүлсэн санал, дүгнэлтийг нэг бүрчлэн уншижтанилцуулав.

Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүд Ажлын хэсгээс асуулт асууж, хариулт авлаа. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Н.Наранбаатар,бүсчилсэн хөгжлийг хэрэгжүүлэхэд хууль эрх зүйн орчныг  тодорхой болгох шаардлага байгаа учраас ямарэрх зүйн өөрчлөлт хийх вэ, боомтыг хөгжүүлэхэд зайлшгүй бие даасан хуультай байхёстой гэж үзэж байна. Боомтыг хөгжүүлэхэд эрх зүйн ямар шинэчлэл хийх вэ,УИХ-ын гишүүн  О.Цогтгэрэл, уул уурхайнхайгуулын үйл ажиллагаанд ямар бодлогын гарц, шийдэл  баримтлах вэ, УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар, Оюутолгойкомпанийг түшиглэсэн зэсийн баяжмал байгуулах үйлдвэр байгуулна гэж заасантайсанал нийлэхгүй байна. Монгол орны үндэсний уул уурхайн компаниуддаа түшиглэнзэсийн баяжмал байгуулна гэж өөрчилмөөр байна гэв.

Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд О.Алтангэрэл, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт хүний эрх, эрх чөлөө, авлигтай тэмцэхүйл ажиллагаанд эрх зүйн шинэтгэл хийхээр  тусгасан байна. Мөн Монгол Улсад эрх зүйншинэтгэлийн 2 дугаар хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ, 5Ш ажиллагааг үргэлжлүүлнэ, хууль сахиулах байгууллагуудын үйл ажиллагааны эрх зүйн зохицуулалтыг боловсронгуй болгоно гэв.

ЗГХЭГ-ын дарга Н.Учрал, бүсчилсэн хөгжлийн бодлогыг тухайлан авч үзэжбуй учраас  засаг захиргаа, нэгжийн  хуваарьт өөрчлөлт оруулах талаар хамтарсанЗасгийн газарт орсон гурван намын гэрээний дагуу гүйцэтгэх эрх мэдлийн зарим  томилгооны орон нутагт шилжүүлэхээр болсон. Хот,тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх бэлтгэл ажлыг хангажбайна.  Бүсчилсэн хөгжлийн асуудал эрхэлсэнШадар сайдыг томилсон учраас гол бодлогоо бариад ажиллах ёстой гэсэн бол  Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд Ц. Туваан,  геологийн хайгуулын асуудалд онцгой анхааралтавина. Хайгуулыг уламжлалт өрөм тавьж хийхээс гадна агаарын соронзон геофизикийнаргаар хайгуул хийхээр ажиллаж байна. Хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэх бодлогыгбаримталж байна. Зэс боловсруулах цогцолбор барина гэж өөрчлөн оруулсан байгаа.Өөрөөрхэлбэл, зөвхөн Оюутолгойн түшиглэж зэсийн баяжмалын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлнэ гэжзаасныг өөрчилсөн гэв. УИХ-ын гишүүн Д.Рэгдэл, Эгийн голын усан цахилгаанстанцыг барихаар хөтөлбөрт тусгасанд талархаж байна. Гэхдээ энэхүү станцыг барихнь Байгаль нуурын экологийн  тэнцвэртбайдалд нөлөөлнө гээд ОХУ-ын эрдэмтдийн зүгээс Юнескод хандаж, хориг тавиулчихаадбайгаа. Гэхдээ бид Оросын эрдэмтэдтэй хамтарсан ажлын хэсэг гаргаад асуудлыгшийдэж болно. Харин Шүрэнгийн цахилгаан станцыг барьж байгуулна гэсэн байна. Энэхоёр станцыг ялгаагүй оросуудтай ярилцаж  барих асуудал яригдана. Тиймээс эхний ээлжиндЭгийн голын усан цахилгаан станцаа барихаар шийдүүлэх хэрэгтэй. Тиймээс Шүрэнгийнцахилгаан станцыг хөтөлбөрөөс хасах хэрэгтэй гэсэн санал хэлж байв. УИХ-ын Д.Энхтуяа,гадаадад ажиллаж буй иргэдээ эх оронд нь эргэн ирж амьдрах боломжийг хангахадямар бодлого баримтлах талаар болон хүний эрхийг хангах үндэсний 2 дугаар хөтөлбөрийгбаталж хэрэгжүүлэхээр заажээ. Монгол хүний эдийн засгийн эрх чөлөөг хэрхэнхангах вэ,  Ази тивийн хүний эрхийнтөвийг Монголд байгуулна гэх зэрэг заалт оржээ. Эдгээр арга хэмжээний үр дүн юубайх вэ, Өнөөдөр хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаахуулиар жагсаал цуглаан хийхдээ зөвшөөрөл авдаггүй зохицуулалттай гэж би ойлгожбайгаа. Энэ зохицуулалтыг хэрхэн өөрчилж байгаа вэ гэж асуув.

 Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд Л.Энх-Амгалан,манай улсын 242 мянган иргэн гадаадад ажиллаж амьдарч байна. Засгийн газаргадаадад ажиллаж, амьдарч буй иргэдээ эх орондоо ирж амьдрах бололцоог хангахбодлого баримтлаж байна. Мэдээж хүчээр авчрах боломжгүй. БНСУ-д ажилласантуршлагаараа Монголдоо эргэн ирж,  үйлдвэрлэлэрхэлж буй 800 гаруй иргэн байна. Иргэд гадаадад ажиллаж туршлага хуримтлуулсанбол мэдлэг, ур чадварыг баталгаажуулан гэрчилгээ өгөх ёстой. Бид БНСУ-ын Элчинсайдын яамтай  дундын бизнес хийх санбайгуулах тухай ярилцаад байна. Мөн жижиг, дунд үйлдвэрийн зээлийн сан болонхөдөлмөр эрхлэлтийн сангаас дэмжинэ. Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд О.Алтангэрэл, Жагсаал, цуглааны журмын тухай хуульд зөвшөөрөл авах тухай бус  жагсаал, цуглаан зохион байгуулахаар бол бүртгүүлэхзаалт орсон байна. Өнгөрсөн жил Сүхбаатарын талбайд жагсаал хийх  230 гаруй хүсэлт ирүүлсэн ч  бүртгэж аваагүй,  татгалзсан байна. Энэхүү хуулиар жагсаал,цуглаан  хийх эрхийг хааж байна гэж үзэжбайна. Мөн жагсаал гэж юу вэ, цуглаан гэж юу вэ гэдгийг тодорхой болгох зэрэг  хүний эрхийг хангах чиглэлд  хуулийн өөрчлөлт хийнэ.

УИХ-ын гишүүнБ.Бейсен, ирэх 4 жилд эмч ажилтнуудын цалинг нэмэхгүй бол эдгээр салбар сэргэхгүйбайна, цалин нэмэх боломж юу байна, бүсийн оношилгооны төвийг байгуулах хэрэгтэйбайна, Энэ талд ямар бодлого баримтлах талаар асуусан. Эрүүл мэндийн сайд Т. Мөнхсайхан,бүсийн оношилгооны төвүүдийг бэхжүүлж байж эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнийнийслэлийн төвлөрөл саарна. Эхний ээлжинд 6 бүсийн оношилгооны жишиг төв байгуулахаарАзийн хөгжлийн банктай хамтран ажиллаж байна. Эрүүл мэндийн салбарын ажилтнуудын80 гаруй хувь нь цалингийн зээлтэй байна. Эрүүл мэндийн салбарынхны хөдөлмөрийнүнэлэмжийг нэмэгдүүлж байж, цалин хөлс шийдэгдэнэ гэж хариулсан.

УИХ-ын гишүүдасуулт асууж, хариулт авсны дараа хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан УИХ-ын гишүүнС.Зулпхар, Г.Ганбаатар, Р.Батболд, О.Батнайрамдал, Д.Бум-Очир, Д.Нарантуяа-Нара,М.Бадамсүрэн, Н.Батсүмбэрэл, Ж.Баясгалан нарын гишүүд “Монгол Улсын Засгийн газрын2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолынтөслийн талаар талаар саналаа хэллээ. Түүний дараа Төрийн байгуулалтын байнгынхорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлж, санал хураасан зарчмын зөрүүтэй 151 саналынтомьёоллоор санал хурааж, “Монгол Улсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйлажиллагааны хөтөлбөр батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг эцсийн  хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд  шилжүүллээ гэж УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэйхарилцах газраас мэдээллээ.