Боловсролын ерөнхий хуулийн төсөлтэй хамт Сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ийн төслийг Засгийн газраас 2021 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдөр өргөн мэдүүлснийг Улсын Их Хурлын 2023 оны 07 дугаар сарын 07-ны өдрийн чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэн баталлаа.

Хуулийн төслийн үзэл баримтлалд тусгагдсан үндсэн агуулгын хүрээнд тус хуульд дараах гол зохицуулалтууд тусгагдав.

1/         Ялгаатай хэрэгцээ бүхий суралцагчийн сурч боловсрох эрхийг тэгш хангах, хүүхэд хаана амьдарч байгаагаас үл хамаарч боловсролын үйлчилгээ авах адил, тэгш нөхцөл боломж бүрдлээ. Цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургууль хүүхдийн онцлог, ялгаатай хэрэгцээнээс үл шалтгаалан боловсролын үйлчилгээнд тэгш хамрагдах боломж, нөхцөлийг бүрдүүлэх үүрэг хүлээх, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд бусад хүүхэдтэй хамт суралцах, мөн түүнчлэн уян хатан сургалтын төлөвлөгөө, тохируулга бүхий сургалтын хөтөлбөрөөр хичээллэх, шаардлагатай хөгжлийн дэмжлэг авах, сонсголын бэрхшээлтэй суралцагч бичгийн болон дохионы хэлээр, үндэстний цөөнхийн суралцагч бага боловсролыг эх хэл болон цаашид хос хэлээр боловсрол эзэмших боломжтой боллоо.

Ийнхүү хүүхэд бүрийн сурч боловсрох эрх баталгаажиж, тэгш хамруулан сургах боловсролын үзэл санаа нийгэмд нэвтрэн ялгаатай байдлыг хүлээн зөвшөөрөх, хүндэтгэх соёл түгэн дэлгэрэх бөгөөд хүүхэд өөрийн онцлог, хэрэгцээнд тохируулан боловсролын үйлчилгээ авах эрх зүйн орчин бүрдэж, ялгаатай хэрэгцээтэй суралцагч боловсрол эзэмшихэд тулгардаг бэрхшээл арилна.

2/         Суралцагчийн боловсрол эзэмших арга хэлбэрт гарч буй өөрчлөлтийг хуулиар хүлээн зөвшөөрч танхимын, танхимын бус (зайн, цахим), эдгээрийн хосолсон хэлбэрээр суралцаж болохыг баталгаажуулсны зэрэгцээ хичээлийн жилийн үргэлжлэх хугацаа, мөн нэг хичээлийн жилд суралцагчийн хичээл, сургалтад хамрагдсан байх хоногийг олон улсын жишиг, өөрийн орны онцлогт нийцүүлэн 170-185 (34-37 долоо хоног) байхаар тогтоож, холбогдох хуульд зааснаас бусад тохиолдолд сургалтын хугацаатай холбоотой өөрчлөлт хийх, сургалтын үйл ажиллагааг түр хугацаагаар зогсоохыг хориглолоо. Энэ нь суралцагч чанартай боловсрол эзэмших боломж нөхцөл бүрдүүлэх чухал зохицуулалт болсон.

Мөн ахлах ангийн суралцагчийн чанартай боловсрол эзэмших хэрэгцээг хангах, сургалтын чанарыг сайжруулах зорилгоор ахлах сургуулийг бие даасан хэлбэрээр, төрөлжүүлэн хөгжүүлэх, түүнчлэн ахлах сургууль сум дундын байж болно. Зарим ерөнхий боловсролын сургуульд хүүхдийн тоо цөөн байгаа болон мэргэжлийн багшийн хомсдол үүссэнээс сургалтын чанар хангалтгүй байгааг арилгах зорилгоор сургуулийн өнөөгийн бүтцийг дахин оновчтой тогтоох, ахлах сургуулийг хөгжүүлэх, боловсролын чанар, санхүүгийн үр ашгийг сайжруулах нөхцөлийг бий болгосон эрх зүйн орчинтой боллоо.

3/         Хүүхдийн хөгжил, төлөвшлийг дэмжих, аюулгүй байдлыг хангах, хамгаалах хүрээнд 5 настай хүүхдийг сургуулийн өмнөх боловсролд заавал хамруулан сургуульд бэлтгэх, хүүхдийг 6 настайд нь сургуульд элсүүлэх зохицуулалтыг хэвээр хадгалж, өсөлт, хөгжил, эрүүл мэндийн байдлаас үүдсэн хүндэтгэх шалтгаантай хүүхдийн сургуульд элсэх насыг эцэг, эх, асран хамгаалагчийн хүсэлтийг харгалзан уян хатан тогтоох, эрх бүхий байгууллагаас баталсан журмын дагуу бага боловсролыг гэрийн сургалтаар эзэмшиж болох зэрэг шинэ зохицуулалт хуульд тусгагдан батлагдлаа.

Дотуур байранд амьдарч байгаа суралцагчийн аюулгүй байдлыг хангах, хамгаалах, дэмжлэг үзүүлэх, өсвөр насны хүүхдэд сэтгэл зүйн хямрал, гутрал, тогтворгүй байдлыг даван туулахад чиглэсэн сэтгэл зүйн зөвлөгөө, үйлчилгээ үзүүлэх, сургууль, дотуур байрны орчинд дасан зохицох болон суралцах, хөгжих төлөвшихөд дэмжлэг үзүүлэх, ажил мэргэжлийн чиг баримжаатай болоход чиглэсэн хичээлээс гадуурх сургалт, үйл ажиллагаа нь сургуулийн үйл ажиллагааны салшгүй хэсэг байхаар заалаа. Мөн цэцэрлэг, сургуульд суралцагчийн авьяасыг дэмжих нэмэлт сургалтын хөтөлбөр, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх эрхийг нээсэн болно.

Ерөнхий боловсролын сургуулийн дотуур байранд амьдарч байгаа суралцагчид зориулан хичээлээс гадуурх сургалт, үйл ажиллагааны болон авьяасыг дэмжих хөтөлбөрийг хувьсах зардлаас санхүүжүүлэхээр зохицуулсан.

Хүүхдийн хөгжил, төлөвшлийг дэмжих, аюулгүй байдлыг хангах, хамгаалах хүрээнд тусгасан дээрх зохицуулалт нь цэцэрлэг, сургуулийн орчинд гарч байгаа хүүхдийн аюулгүй байдлыг зөрчихөөс хамгаалах, суралцагчид эрүүл, аюулгүй, хамгаалагдсан орчинд сурч хөгжих боломж бүрдэнэ. Мөн хүүхдийг сургуулийн өмнөх боловсролд 6 настай заавал хамруулснаар амжилттай сурах, сургууль завсардалтыг арилгахад эерэг үр нөлөө үзүүлнэ.

4/         Сургалтын байгууллагын сургалт, үйл ажиллагааны үндсэн баримт бичиг болох сургалтын хөтөлбөр, төлөвлөгөөтэй холбогдох зохицуулалтыг тодорхой болголоо. Энэ хүрээнд сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын сургалтын хөтөлбөр нь тухайн суралцагчийн эзэмших боловсролын түвшинд тогтвортой байх, сургалтын хөтөлбөрийн үзэл баримтлалыг Засгийн газар батлах, сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын Мэргэжлийн зөвлөлийн дүгнэлт, зөвлөмжийг үндэслэн сургалтын хөтөлбөрийг батлах, сурах бичиг зохиоход олон нийт, багш, эрдэмтэн, судлаач, суралцагч, эцэг, эх, асран хамгаалагч, мэргэжлийн холбооны төлөөллөөс санал авах, ялгаатай хэрэгцээтэй хүүхдэд зориулан сурах бичгийг хөрвүүлэн ашиглах зэрэг зохицуулалтыг хуульд тусган баталлаа.

Үүний үр дүнд сургалтын хөтөлбөрийг тогтвортой мөрдөх, хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн судалгаанд суурилан түүнийг сайжруулах боломж бүрдэх бөгөөд хэрэгжилтийн бодит үр дүн гараагүй болон сургалтын хөтөлбөрийг богино хугацаанд шинэчилснээс багш нарын дунд үүсдэг байсан нэмэлт ачаалал, тодорхойгүй байдал арилна.

5/         Ирээдүй хойч үеийг бэлтгэх багшид тавих шаардлага, багшийн ажил үүрэг хувьсан өөрчлөгдөж байна. Багш, ажилтны гүйцэтгэх ажил үүргийг хөгжлийн чиг хандлага, сурах, сургах үйлд гарч буй өөрчлөлттэй уялдуулан цэцэрлэг, сургуулийн орчинд суралцагч бүрийн аюулгүй байдлыг хангах, хамгаалах, суралцагчийн мэдлэг, чадвар, авьяасыг хөгжүүлэх, сурлагын амжилтыг ахиулах, мэргэжлийн байгууллага, олон нийттэй хамтран ажиллах, суралцах замаар ажлын байрандаа мэргэжлээ дээшлүүлэх зэрэг зохицуулалт туслаа Багш нь хүүхдийн хөгжил, төлөвшил, сурах үйл явцын талаар эцэг, эх, асран хамгаалагчид ганцаарчилсан зөвлөгөө өгөх, суралцагчийн ялгаатай хэрэгцээнд тохируулан хичээл, сургалтын үйл ажиллагааг зохион байгуулах, зайн, цахим болон холимог бүлгийн сургалт зохион байгуулах мэдлэг, чадвартай байх зэрэг шаардлагыг хангасан байх талаар зохицуулалт шинээр хуульд тусган баталлаа.

Цэцэрлэгийн эрхлэгч, сургуулийн захирал нь аж ахуйн ажилд үндсэн ажлаа хандуулдаг байсныг өөрчилж, суралцагчийн хөгжил, төлөвшлийг дэмжих, сургалтын чанар, үр дүнг сайжруулахад багшид шаардлагатай мэргэжил, арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх чиг үүргийг хэрэгжүүлэх, мөн сургалтын менежер, цэцэрлэгийн арга зүйч, нийгмийн ажилтан, сэтгэл зүйчийн ажил үүргийг тусгайлан заасан. Ингэснээр багш, ажилтан ажлын байранд мэргэжил, ур чадвараа тасралтгүй сайжруулах, бусадтай хамтран ажиллах, хамтран суралцсанаар багшийн ажлын ачаалал буурах боломж бүрдэнэ. Түүнчлэн дэлхий даяар өрнөж буй “Боловсролын хувьсан өөрчлөлт”-ийн хүрээнд багш боловсрол, нийгмийг хувирган өөрчлөгч болохоо хүлээн зөвшөөрч мэргэжлээрээ тасралтгүй хөгжихөд дэмжлэг үзүүлнэ.

6/         Монгол Улсын хүн амын гуравны нэгийг эзэлж буй хүүхдийн боловсролын асуудал нь хүүхдийн өмнө үүрэг хүлээгч бүх талд хамааралтай. Сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын зорилгыг хэрэгжүүлж, суралцагчийн хөгжил, төлөвшлийг дэмжихэд сургуулийн удирдлага, багш, энэ хуульд заасан бусад бүх тал хамтран ажиллаж, үүрэг хариуцлага хүлээхээр хуульчилсан. Тухайлбал, орон нутгийн удирдлага нь сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын үйлчилгээг төлөөлөн хэрэгжүүлэхээр томилсон этгээдтэй байгуулах гэрээнд харьяалах нутаг дэвсгэрийн хүүхдийг цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургуульд тэгш хамруулах, боловсролын чанарыг ахиулах талаар тусгалаа.

Ингэснээр сургуулийн өмнөх болон ерөнхий боловсролын харилцаанд оролцогч бүх тал суралцагчийн хөгжил, төлөвшилд дэмжлэг үзүүлэх, тэдний аюулгүй байдлыг хангах, аливаа дарамт, ялгаварлан гадуурхалт, хүчирхийлэл, үе тэнгийн дээрэлхэлтээс сэргийлэхийн төлөө хамтран ажиллахад эерэг үр нөлөө үзүүлнэ.