Мон 
EnglishХүний эмийн чанар, хуурамч болон стандарт бус эмийн үйлдвэрлэл, нийлүүлэлтийн асуудлаар хянан шалгах Түр хороо өнөөдөр /2023.05.03/ хуралдан тус хорооны ажлын явцын тайланг хэлэлцлээ.
Хянан шалгах түр хорооны ажиллах хугацаа 2022 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдөр дууссан тул Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.2-т заасны дагуу Түр хорооны үйл ажиллагааны дүнг УИХ-д танилцуулах үүрэгтэй тул энэ өдрийн хуралдаанаар Түр хорооны ажлын явцын тайлан, санал, дүгнэлтийг хэлэлцэхээр төлөвлөсөн гэдгийг Түр хорооны дарга Н.Учрал хуралдааны эхэнд дурдаад, хорооны ажлын явцын тайлан, санал, дүгнэлтийг танилцууллаа.
Тэрбээр, Монгол Улсын Их Хурлын 2022 оны 05 дугаар сарын 19-ний өдрийн 21 дүгээр тогтоолоор “Хүний эмийн чанар, хуурамч болон стандарт бус эмийн үйлдвэрлэл, нийлүүлэлтийн асуудлаар Монгол Улсад эмийн хяналт шалгалтыг сайжруулах, эсхүл хяналт шалгалтын үйл ажиллагааг үр дүнтэй болгох талаарх саналыг Улсын Их Хуралд танилцуулах үүрэг бүхий Хянан шалгах түр хороо” байгуулагдаж, 6 сарын хугацаанд ажиллаж, Хянан шалгах түр хорооны ажиллах хугацаа 2022 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдөр дууссан.
Хянан шалгах түр хорооны даргаар, УИХ-ын гишүүн Н.Учрал, гишүүдээр УИХ-ын гишүүн П.Анужин, Д.Батлут, Э.Батшугар, Б.Бейсен, С.Ганбаатар, М.Оюунчимэг, Ц.Сандаг-Очир, Б.Саранчимэг, Ж.Чинбүрэн, С.Одонтуяа, Ц.Туваан нар ажиллалаа.
Хянан шалгах түр хороо нь 3 удаа хуралдаж, дотоодын болон импортын эмийн чанар стандартын өнөөгийн байдал, эмийн хяналтын тогтолцоо, тулгамдаж буй асуудлын талаар холбогдох төрийн байгууллагуудын мэдээллийг сонсож, Эрүүл мэндийн яам, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газрын Эмийн шинжилгээний лаборатори болон “Монос” эмийн үйлдвэрийн Эм бэлдмэл, сорилтын лабораторийн нөхцөл байдалтай газар дээр нь очиж танилцлаа.
Хүн ам, эрүүл мэндийн байгууллагыг чанартай, аюулгүй, эмчилгээний идэвхтэй эмээр хангах зорилгоор Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт хэрэглээнд гаргах эмийг бүртгэхдээ “Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадал” (GMP)-ын шаардлага хангасан үйлдвэрт үйлдвэрлэгдсэн, идэвх, найрлага, тун, тогтвортой байдал нь тогтоогдсон, хөндлөнгийн итгэмжлэгдсэн лабораторид шинжлүүлсэн байх зэрэг үндсэн шаардлагыг тавьж байна.
Манай улсын эмийн бүртгэлд 2023 оны 04 дүгээр сарын 26-ны байдлаар нийт 4213 эм бүртгэлтэй байна. Эдгээр эмийн 851 буюу 20.2 хувь нь үндэсний, 3362 буюу 79,8 хувь нь импортын эм байна. Түүнчлэн нийт бүртгэлтэй эмийн 41 хувь нь эмийн хяналтын хатуу зохицуулалттай эрх бүхий байгууллагатай улс орноос, 59 хувь нь бусад орноос импортлогдож байна.
Манай улсад ДЭМБ-ын Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадал GMP-ийн удирдамжид үндэслэн боловсруулсан “Эм үйлдвэрлэлд тавих ерөнхий шаардлага” MNS5524:2014 стандартын дагуу өнөөгийн байдлаар “Эм үйлдвэрлэлийн зохистой дадал” (GMP)-ын батламж авсан 9 үйлдвэр байгаа нь нийт үйлдвэрийн 32% байна.
Батламж аваагүй 17 эм, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүний үйлдвэрт 2021-2022 онд хяналт, үнэлгээ хийхэд 2 үйлдвэр нь 80-89%, 4 нь 60-79%, 8 нь 40-59%, 3 нь 20-39%-ийн стандартын хэрэгжилттэй байна гэлээ.
Түр хорооны дарга Н.Учралын танилцуулснаар, Монгол Улсын эмийн бүртгэлд үндэсний эмийн үйлдвэрийн 806 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн бүртгэгдсэнээс 472 буюу 59 хувь нь GMP-тэй үйлдвэрт, 334 буюу 41 хувь нь GMP-гүй үйлдвэрт хийгджээ.
Манай улсын хувьд Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газрын Эм шинжлэх лаборатори нь эмийн чанарыг баталгаажуулах зорилгоор стандартын шаардлага хангаж байгаа эсэх шинжилгээг эмийн бүртгэлийн, хяналт шалгалтын, шинээр зохион бүтээсэн эмийн дээжид хийж буй аж. Харин хяналт шинжилгээг эмийг зах зээлд гаргасны дараах тандалт судалгааны дээжид болон цагдаа, тагнуул, хил гаалийн байгууллагаас ирсэн хууль бус, сэжигтэй, хуурамч эм илрүүлэх зорилгоор хийдэг байна.
Тус лаборатори нь жилд 2000 орчим дээжид шинжилгээ хийдэг бөгөөд дунджаар нийт шинжилгээний 31,6 хувь нь үндэсний эмийн үйлдвэрийн, 68,4 хувийг импортын эмийн шинжилгээ эзэлжээ.
Иргэд эмийн үнэ, чанар, хүртээмжид эргэлзээ, шүүмжлэлтэй ханддаг. Уг асуудалд баталгаатай хариулт өгөх дүгнэлт гаргах мэргэжлийн байгууллагын хүрэлцээ, технологийн чадамж дутмаг байгааг Түр хорооны дарга дурдсан. Өнгөрсөн хугацаанд эмийн хяналт тавих, хариуцлага тооцох хууль эрх зүйн орчин бүрэн бүрдээгүй, хэрэгжилт, хяналт сул, түүнээс үүдсэн үр дүнг дүгнэх боломжгүй, тодорхойгүй байдал үүсчээ.
Эм зүйн салбарт эмийн бүртгэл, мэдээлэл, сунгалт, өөрчлөлт, экспорт, импортын лиценз олгох үйл ажиллагааны www.licemed.mohs.mn, эмнэлгийн тоног төхөөрөмжийн www.heps.hdc.gov.mn, эрүүл мэндийн байгууллагаас эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, хувийн хамгаалах хэрэгсэл, урвалж оношлуур, эрт илрүүлгийн нөөцийн мэдээ авдаг www.burtgel.mohs.mn, эмийн гаж нөлөөний мэдээллийг иргэд, эмнэлгийн мэргэжилтнээс хүлээн авдаг eReporting зэрэг программ ашиглаж байгаа аж.
Сүүлийн үед E-MONGOLIA цахим системд эмийн бүртгэлийн зарим үйлчилгээг холбож Гаалийн ерөнхий газраас импортолсон эмийн тоо болон үнийн мэдээллийг авахын тулд Лайсмед программд нэмэлт хөгжүүлэлт хийж, Татварын ерөнхий газраас эмийн баркод, үнэ, тоо хэмжээний талаар мэдээлэл авах ажлыг зохион байгуулж ирсэн байна.
Гэвч эмийн хяналт, зохицуулалтын нэгдсэн цахим тогтолцоо бүрэн бүрдээгүйгээс эм, эмнэлгийн хэрэгслийн чанар, аюулгүй байдал, хангамж, хүртээмжийг нэгдсэн цахим тогтолцоогоор хянах, зохицуулахад хүндрэл учрах болжээ. Энэ нь одоо хэрэглэж буй системүүд болон технологи хэт хуучирсан, өндөр ачаалал авах боломжгүй, суурь технологийн хөгжүүлэлт зогссон, урсгал зардал өндөр, мэдээллүүд цэгцгүй, бүртгэлийн стандарт хангахгүй болсонтой холбоотой аж.
Эрүүл мэндийн болон Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайдын хамтарсан тушаалаар эрүүл мэндийн байгууллагуудад хэрэглэх программ хангамжид тавигдах үндсэн болон тусгай шаардлага, техникийн нөхцөл, мөрдөх стандарт, “Эрүүл мэндийн цахим бүртгэл, мэдээллийн сангийн өгөгдөл солилцох, хадгалах, хамгаалах, баяжуулах, ашиглах” журам боловсруулж Засгийн газраар батлуулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг байгуулагдан ажиллаж эхэлжээ.
Энэхүү журам батлагдан гарснаар эрүүл мэндийн салбарт хэрэглэгдэж буй 30 гаруй программ хангамж, мэдээллийн систем, мэдээллийн сангийн эх үүсвэр хооронд өгөгдлийг эрүүл мэндийн мэдээлэл солилцооны нэгдсэн платформ ”HIEP”-ээр дамжуулан нэг стандартаар солилцох, Эрүүл мэндийн мэдээллийн нэгдсэн санг бүрдүүлэх, ашиглах, нууцлал аюулгүй байдлыг хангах нөхцөл бүрдэнэ хэмээн Түр хорооны дарга Н.Учрал мэдэгдлээ.
Харин төрийн болон бусад байгууллагатай мэдээлэл солилцоход тус платформоос “ХУР” системээр дамжуулан холбогдохоор зохицуулагдсан ба Үндэсний дата төв болон E-Mongolia системүүдтэй мэдээллийг саадгүй солилцох, сүлжээний үйл ажиллагааг нэгтгэн зохицуулах, хэвийн, тогтвортой үйл ажиллагааг хангахад чухал зохицуулалт болно гэлээ.
Түүнчлэн, мэдээллийн систем хөгжүүлэгч нь тус журамд заасан стандарт шаардлагуудыг хангаж буй тохиолдолд өөрийн хөгжүүлсэн програм хангамжийг mindgolia системээр дамжуулан ашиглуулах боломжийг бүрдүүлж өгсөн байна. Ингэснээр эрүүл мэндийн мэдээллийн системүүдийн чанар сайжирч, эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд улсын төсөв болон эрүүл мэндийн даатгалын сангаас зарцуулах санхүүжилтийг хуваарилах, гүйцэтгэлийн болон чанарын хяналт тавих үйл ажиллагааг ил тод, нээлттэй болгох, давхардлыг арилгах, үр ашгийг нэмэгдүүлэхэд чухал ач холбогдолтой зохицуулалт болно гэж үзэж буй ажээ.
Дэлхийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжүүлж байсан “Цахим эрүүл мэнд” төслийн “Эрүүл мэндийн мэдээлэл солилцооны платформ”-ын ажлыг гүйцэтгэгч “Taihan Cable & Solution Co.Ltd” гэрээний үүргээ бүрэн биелүүлээгүй, хийсэн ажил нь шаардлага хангаагүй, гэрээний гүйцэтгэл хангалтгүй байгаа тухай Дэлхийн банкнаас хийлгэсэн олон улсын хөндлөнгийн дүгнэлт гарсны улмаас Засгийн газраас уг төслийг зогсоох шийдвэрийг 2023 оны 2 дугаар сард гаргасан байна.
Эрүүл мэндийн салбарын цахим шилжилт удаашрах, салбарын үндсэн системүүдийн найдвартай ажиллагаа алдагдаж болзошгүй эрсдэл үүссэн тул Засгийн газраас “Цахим эрүүл мэнд” төслийг шинэчлэн боловсруулж цахим шилжилтийг үргэлжлүүлэх талаар холбогдох арга хэмжээ авч ажиллахыг Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайд, Эрүүл мэндийн сайд нарт даалгажээ.
Үүний дагуу эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд ашиглагдаж буй программ хангамж, мэдээллийн сан хооронд мэдээлэл солилцох нөхцөлийг бүрдүүлэн, эрүүл мэндийн цахим шилжилтийг эрчимжүүлэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайд, Эрүүл мэндийн сайдын хамтарсан тушаалаар 2023 оны 03 сарын 31-ний өдөр байгуулжээ. Ажлын хэсэг эрүүл мэндийн мэдээлэл солилцооны платформын ерөнхий архитектурыг боловсруулах, эрүүл мэндийн цахим мэдээлэл солилцоход шаардлагатай программ хангамж, дэд бүтцийн техникийн шаардлагыг тодорхойлох, эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд ашиглагдаж буй шаардлага хангасан программ хангамжуудыг мэдээлэл солилцооны системд нэгтгэх ажлыг зохион байгуулах чиглэлээр ажиллаж байгааг Түр хорооны дарга дурдаад, үүний үр дүнд эрүүл мэндийн салбарын мэдээлэл хариуцагч байгууллагын мэдээллийн сан хооронд мэдээлэл солилцох нөхцөл бүрдэж, “Эрүүл мэндийн цахим бүртгэл, мэдээллийн сангийн өгөгдөл солилцох, хадгалах, хамгаалах, баяжуулах, ашиглах” журам хэрэгжиж эхэлнэ хэмээсэн.
Монгол Улсын Засгийн газрын 2022 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдрийн хуралдааны 16 дугаар тэмдэглэлийн XYIII.2.3-т Эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээг чирэгдэлгүй, чанартай, хүртээмжтэй, шуурхай хүргэх хүрээнд эрүүл мэндийн салбарт цахим шилжилт хийхэд дэмжлэг үзүүлж ажиллахыг Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайдад даалгасан. Тэмдэглэлээр өгсөн үүрэг даалгаврын хүрээнд Эрүүл мэндийн чиглэлээр олгодог тусгай зөвшөөрөл, вакцины гэрчилгээ, эрүүл мэндийн даатгалын төлөлт, шинжилгээний хариу авах, эмнэлэгт цаг авах, цусны бүлгийн мэдээлэл зэрэг эрүүл мэндийн 18 үйлчилгээг Цахим үйлчилгээний систем (И-Монгол)-д байршуулжээ.
Мөн “Эмнэлэгт иргэнийг илгээх 13A маягтын цахимжуулалтын талаар 2023 оны 04 дүгээр сарын 12-ны өдрийн Засгийн газрын ээлжит хуралдаанд танилцуулж, тэмдэглэлээр өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу цахим маягтыг Төрийн үйлчилгээний “E-Mongolia” нэгдсэн системд идэвхжүүлэн иргэд ашиглах нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна.
Ингэснээр Эрүүл мэндийн даатгалын www.health.gov.mn системд түшиглэн эрүүл мэндийн үйлчилгээнд ашиглагдаж буй 4 төрлийн мэдээллийн систем хооронд 13А маягтын мэдээллийг цахимаар бүртгэх, солилцох нэмэлт хөгжүүлэлтийг хийж, анхан шатны 530, лавлагаа шатлалын 334, нийт 864 эмнэлэг цахимаар хүлээн авах, илгээх боломжтой болжээ.
Түр хорооны дарга Н.Учрал, Монгол Улсын Их Хурлын 2022 оны 05 дугаар сарын 19-ний өдрийн 21 дүгээр тогтоолоор байгуулагдсан “Хүний эмийн чанар, хуурамч болон стандарт бус эмийн үйлдвэрлэл, нийлүүлэлтийн асуудлаар Монгол Улсад эмийн хяналт шалгалтыг сайжруулах, эсхүл хяналт шалгалтын үйл ажиллагааг үр дүнтэй болгох талаарх саналыг Улсын Их Хуралд танилцуулах үүрэг бүхий Хянан шалгах түр хороо” нь 6 сарын хугацаанд ажиллаж, ажиллах хугацаа 2022 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдөр дууслаа.
Түр хороо ажиллах явцдаа Улсын Их Хурлын тогтоолооор заасан тусгай шалгалтын сэдвийн хүрээ, хязгаарын дагуу хүний эмийн чанар, үйлдвэрлэлт, нийлүүлэлтийн чиглэлээр ажилласан.
Монгол Улсад бүртгэлтэй хуурамч болон стандарт бус эм бүртгэгдсэн талаарх нотлох баримт хангалтгүй учраас шинжээч, хянан шалгагч томилоогүй, түүнчлэн дан ганц хүний эмийн чанар, үйлдвэрлэл, нийлүүлэлтийн асуудлыг шалган судлах бус эмийн үнийн асуудал, тээвэрлэлт, хадгалалтын асуудал, эмийн үнэ нь эмийн чанар стандартад нийцэж байгаа эсэх, зах зээл дээр худалдаалагдаж байгаа болон Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас үнийн хөнгөлөлт үзүүлэх зайлшгүй шаардлагатай эмийн үнийн өсөлтийн бодит шалтгаан нөхцөлийн талаар дүгнэлт өгөх зэрэг асуудлыг зайлшгүй судлах шаардлагатай болсон. Эмийн чанар, аюулгүй байдал нь зөвхөн тухайн эмийн түүхий эдийн цэвэршилт, сав баглаа боодлоос гадна шинэ эмийг хөгжүүлэх, турших, үйлдвэрлэх, тээвэрлэх, хадгалах, эмийн үнэ, түүний зохистой хэрэглэх зэрэг олон хүчин зүйл, дадал үйл ажиллагаанаас хамааралтай тул хяналт, зохицуулалтыг цогцоор нь хэрэгжүүлэх шаардлага үүслээ.
Түүнчлэн, эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтыг цогцоор нь хийх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, эмийн чанар, аюулгүй байдлын зах зээлийн тандалт судалгааг эрчимжүүлэх, эм шинжлэх лабораторийг олон улсын түвшинд хүргэх, эм, эмнэлгийн хэрэгслийн чанар, аюулгүй байдал, хангамж, бүртгэлийн нэгдсэн цахим тогтолцоог бүрдүүлэх, эмийн зохицуулалтын байгууллагын ажилтнуудыг чадавхжуулах зэрэг асуудлуудыг шийдвэрлэх шаардлагатай гэж үзэж, дараах санал, дүгнэлтийг танилцуулж байна. Үүнд:
· Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтыг цогцоор хийхэд хууль эрх зүйн орчин дутагдалтай байх тул эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтыг цогцоор хийх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх;
· Болзошгүй гамшиг, нийгмийн эрүүл мэндийн ноцтой байдлын үед нөөц бүрдүүлэх нь эм ханган нийлүүлэх байгууллагуудаас бүрэн хамааралтай тул нийгмийн эрүүл мэндийн онц ноцтой байдлын үеийн зайлшгүй шаардлагатай болон өнчин эмийн улсын нөөцийн төвтэй болох асуудлыг судлан шийдвэрлүүлэх арга хэмжээ авах;
· Эмийн хяналт, зохицуулалтад нэгдсэн байдлаар цахим тогтолцоо бүрдээгүй байна. Иймд эм ханган нийлүүлэх, гааль, татвар зэрэг эмийн үйлдвэрлэл, импортын хөдөлгөөн, тоо ширхэг зэрэгт хяналт тавих үүрэгтэй байгууллагууд ХУР системээр дамжуулан мэдээллийг хоорондоо солилцох боломжийг бүрдүүлсэн нэгдсэн системийг хөгжүүлж нэвтрүүлэх, e-Barimt-ийн системээр дамжуулан эмийн борлуулалт, үлдэгдлийн мэдээллийг авч системүүдийн уялдаа холбоог сайжруулах;
· Эмийн бүртгэлийг бүрэн цахимжуулж иргэдэд тухайн эм хэзээ, аль улсаас хэрхэн манай улсад ирсэн, хэзээ бүртгэгдсэн, бүртгэлийн хүчинтэй хугацаандаа байгаа эсэх, ямар найрлага, үйлчилгээтэй эм хэрэглэж байгаагаа болон бүртгэлгүй эмийн мэдээллийг хянах боломж олгох гар утасны апп нэвтрүүлэх. Мөн эм ханган нийлүүлэх байгууллага болон эмийн сангуудад борлуулагдаж байгаа эмийн үнийн бодит мэдээллийг авч, хяналт тавих, нөөцийг бодитой удирдах нөхцөлийг бүрдүүлэх;
· Чанарын хяналтыг хийх лавлагаа лабораторын үүргээ гүйцэтгэхэд тоног төхөөрөмж, хүний нөөцийн дутагдалтай, эмийн зохицуулалтын байгууллагын ажилтнуудыг чадавхжуулах шаардлагатай байна. Иймд эм шинжлэх ба лабораторийн тоног төхөөрөмжийг ОУ-ын түвшинд хүргэх, бусад улс орны ижил төстэй байгууллагуудтай сайжруулах чиглэлд хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх ажлыг үе шаттай хэрэгжүүлэх;
· Зах зээлийн дараах эмийн чанар, аюулгүй байдлын тандалт хийх төсөв санхүү, хариу арга хэмжээ авах үйл ажиллагааны зардал хангалтгүй байгаа тул эмийн чанар, аюулгүй байдлын зах зээлийн тандалт судалгааг эрчимжүүлэхэд шаардлагатай төсөв санхүүг нэмэгдүүлэх зэрэг арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх;
· Хүний эмийн чанар, стандартыг шалгах явцад эмийн үнийн асуудлыг нарийвчлан судлах, зах зээл дээр худалдаалагдаж байгаа болон Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас үнийн хөнгөлөлт үзүүлэх, зайлшгүй шаардлагатай эмийн үнийн өсөлтийн бодит шалтгаан нөхцөлийн харилцан уялдаатайгаар хяналт шалгалтыг цаашид үргэлжлүүлэн хийх шаардлагатай байна.
Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Чинбүрэн нарын гишүүдээс уг асуудлаар УИХ-ын даргад Хянан шалгах түр хороо байгуулахаар тогтоолын төслийг өргөн барихаар төлөвлөөд байна. Иймд “Хүний эмийн чанар, хуурамч болон стандарт бус эмийн үйлдвэрлэл, нийлүүлэлтийн асуудлаарх” Улсын Их Хурлын хянан шалгах түр хороог татан буулгаж, тусгай шалгалтын сэдвийн хүрээ, хязгаарыг нарийвчлан шинээр байгуулагдах Түр хорооны үйл ажиллагаатай нэгтгэн явуулах саналтай байна гэлээ.
