Долоо хоног бүрийн Мягмар гарагт Монгол Улсын Их Хурлаас баталсан хууль болон хэлэлцэж буй хуулийн төслүүдийн талаар олон нийтэд мэдээлэл өгдөг уламжлалтай. Энэ дагуу өнөөдөр (2023.05.02) Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Батлут, Ц.Мөнхцэцэг, Г.Дамдинням нар мэдээлэл хийлээ. 

Төрөөс олгох урамшууллаас нийгмийн даатгалын болон эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэл суутган төлөх тухай хуулийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Батлут, “Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 22 дахь илтгэл, Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний үйл ажиллагааны тайланг хэлэлцсэнтэй холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай" тогтоолын төслийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Мөнхцэцэг, Боловсролын багц хуулийн төслүүдийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Дамдинням нар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгч, сэтгүүлчдийн сонирхсон асуултад хариулт өгөв. 

УИХ-ын гишүүн Д.Батлут: Малчид, тариаланчид орлогын эх үүсвэртээ  тохируулан эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалаа төлөх эрх зүйн орчныг бүрдүүллээ

“Төрөөс олгох урамшууллаас нийгмийн даатгалын болон эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэл суутган төлөх тухай" хуулийг Улсын Их Хурлаар хэлэлцэн баталсан талаар Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Батлут эхлээд танилцуулга мэдээлэл өгөв. Тэрбээр, Монгол Улсад 305 мянган мал аж ахуй эрхлэгч байна. Нийт ажиллах хүчний дөрвөн хүн тутмын нэг нь малчин гэсэн үг. Эрэгтэй малчдын 33 орчим хувь нь, эмэгтэй малчдын 38 орчим хувь нь нийгмийн даатгал төлдөг. 25 нас хүртэлх залуу малчдын 82 орчим хувь нийгмийн даатгал төлдөггүй гэсэн статистик тоо байдаг. Малчдын 35,2 хувь нь буюу 107 мянган малчин нийгмийн даатгалд хамрагдсан. Харин 65 хувь буюу 198 мянган малчин нийгмийн даатгалд хамрагдаагүй гэсэн тоон үзүүлэлт байна. Энэ нь ирээдүйд томоохон эрсдэлийг бий болгож байгаа нь хуулийг батлах гол шалтгаан, үндэслэлийн нэг болсон гэж тодотгов. Тодруулбал, нийт малчдын 59,4 хувь  эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдсан, үлдсэн 40 хувь нь эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдаж чадахгүй байгаа аж. Эрүүл мэндийн салбар гүйцэтгэлийн санхүүжилт рүү шилжээд удаагүй байгаа энэ үед малчид, тариаланчид эрсдэлтэй нөхцөлд ажиллаж, амьдарч байгаа гэж үзээд тэдгээр иргэдэд төрөөс олгож буй урамшууллаас өөрсдийнх нь зөвшөөрөлтэйгөөр эрүүл мэндийн болон нийгмийн даатгалыг суутган тооцох энэ хуулийг баталсан гэж Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Батлут мэдээллийнхээ үеэр хэлсэн. Төрөөс олгох урамшууллаас нийгмийн даатгалын болон эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэл суутган төлөх тухай хуулийн хүрээнд төрөөс олгож буй ноос, арьс шир, сүү, үр тарианы урамшууллаас нь эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалыг суутган тооцож, бүтэн жилээр бичилт хийдэг болсноор эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын үйлчилгээг цаг алдалгүй авах боломж бололцоо нээгдэнэ гэж үзжээ. Хууль хэрэгжиж эхэлснээр эрүүл мэнд болон нийгмийн даатгалын сангийн орлогыг нэмэгдүүлэх боломжийг мөн нээж өгч байгааг тодотголоо. 

УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнхцэцэг: Монгол Улсад халдашгүй чөлөөтэй байх эрх  шүүхийн болон хэрэг мөрдөн байцаах шатанд зөрчигдөж байна 

“Монгол Улс дахь Хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 22 дахь илтгэл, Эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргийлэх асуудал эрхэлсэн гишүүний үйл ажиллагааны тайланг хэлэлцсэнтэй холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг Хууль зүйн зүйн байнгын хороо өнөөдрийн (2023.05.02) хуралдаанаараа хэлэлцэхээр төлөвлөснийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Мөнхцэцэг танилцууллаа. Тэрбээр, уг илтгэлд Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлыг 7 асуудлын хүрээнд авч үзсэн. Халдашгүй чөлөөтэй эрх буюу Монгол Улсад шүүхийн зөвшөөрөлтэй болон зөвшөөрөлгүй баривчлан хорих, мөн албадан эмчилгээнд хамрагдсан хүмүүс, хүүхдийн эрх, ахмад настны эрх зэрэг асуудлуудаар тодорхой дүгнэлтүүд гарсан гээд  Монгол Улс дахь иргэний оролцооны эрх буюу жагсаал цуглаан хийх, эвлэлдэн нэгдэх эрхийн талаар гарсан дүгнэлтийг онцлов. Түүнээс гадна Монгол Улсад тулгамдаж буй нэг асуудал бол төрийн албан хаагчийн хөдөлмөрлөх эрхийн зөрчил хэмээн тодотголоо. Тэр тусмаа төрийн үйлчилгээний болон тусгай салбарын  албан хаагчдын эрхийн тодорхой асуудал зөрчилтэй байна гэж Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 22 дахь илтгэлд танилцуулагдсаныг дурдав. Хүний эрх хамгаалагчийн тухай хуулийг 2021 онд Улсын Их Хурал баталсантай холбоотойгоор хүний эрх хамгаалагчийн өнөөгийн  байдал, гарч буй зөрчил, цаашид шаардлагатай эрх зүйн зохицуулалтын саналууд байх талаар хэлэлцжээ. Улсын Их Хурлын дээрх тогтоолын төсөлд нийт 5 чиглэлээр арга хэмжээнүүд авч хэрэгжүүлэхийг Засгийн газарт үүрэг болгосон байна. Монгол Улсад халдашгүй чөлөөтэй байх эрхийг тодорхой хэмжээнд шүүхийн болон хэрэг мөрдөн байцаах шатанд зөрчиж байна.  Ялангуяа шүүхийн тогтоолгүйгээр баривчлан хорих зэрэг зөрчлүүд  гарч байна. Тийм учраас Хүний Эрхийн Үндэсний комиссоос  Эрүүгийн хууль, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай зэрэг  хуулиудын тодорхой заалтыг өөрчлөх, үндэслэлгүйгээр хоригдсон тохиолдолд цагийн болон бусад хязгаарлалт тавих зэрэг зохицуулалтыг хийх шаардлагатай гэж үзсэн гэж онцлон дурдлаа.

УИХ-ын гишүүн Г.Дамдинням: Боловсролын ерөнхий хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийхэд бэлэн болоод байна

Улсын Их Хурлын гишүүн, Боловсролын багц хуулийн төслүүдийг байнгын хороо болон чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх бэлтгэл хангуулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг ахлагч Г.Дамдинням багц хуулиудын талаар танилцуулга мэдээлэл хийсэн. Тэрбээр Боловсролын ерөнхий хуулийн төслийг 2021 оны 06 дугаар сарын 24-ний өдөр Монгол Улсын Засгийн газраас өргөн барьсан. Боловсролын салбарт буй бүхий л оролцогч талуудыг оролцуулсан өргөн хэлэлцүүлэг хийж, өнгөрсөн хугацаанд ажлын хэсэг 29 удаа, дэд ажлын хэсэг 58 удаагийн хуралдааныг зохион байгуулаад байна гэв.  Энэ хүрээнд 2022 оны 10 дугаар сарын 21-ний өдөр өргөн барьсан хуулиудыг нэгтгэж, дөрвөн багц хууль болгох шийдвэрт хүрч, шинэ ажлын хэсгийн ахлагчаар ажиллах болсныг тэмдэглэв. Шинэ ажлын хэсгийн хүрээнд ажлын хэсэг 4 удаа, дэд ажлын хэсэг 5 удаа хуралджээ. Хууль 52 зүйл, 300 гаруй заалттай. Энэ удаагийн хуулийн өөрчлөлтөөр асуудлыг цогцоор нь харж, багц хуулийн төслүүдийг боловсруулж, хэлэлцүүлэгт бэлтгэн ажиллаж байгааг онцоллоо. 

Хуулийн төслүүдэд дараах өөрчлөлтүүдийг хийхээр төсөлд тусгасан байна. Тухайлбал 

-       Сургуулиудын (төрийн-хувийн, хот-хөдөөгийн) чанарын ялгааг арилгана. Хаана амьдарч, ямар сургуульд сурч байгаагаас үл хамаарч чанартай боловсрол эзэмших боломжийг бүрдүүлнэ. 

-       Сургууль цэцэрлэгийн удирдлагыг улстөрчид томилдог тогтолцоог халж, мэргэжлийн сонгон шалгаруулалтын тогтолцоонд шилжүүлнэ

-       Үр дүнд суурилсан санхүүжилтийн тогтолцоонд шилжиж, сургуулиа биш сурагчаа дагадаг хувьсан зардлын тогтолцоонд шилжинэ.

-       Багш бэлддэг, багшийг тасралтгүй хөгжүүлдэг тогтолцоог бий болгоно. Сайн багш өндөр цалин, гүйцэтгэлийн урамшуулал авдаг болно зэргээр боловсролын багц хуулиудад шинэчлэлт хийхээр зорьж байгаа гэлээ.

Боловсролын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг энэ долоо хоногт Байнгын хороо болон чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэхээр төлөвлөөд байна хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээлэв.