Улсын Их Хурлын 2018 оны хаврын ээлжит чуулганы өнөөдрийн (2018.05.04) нэгдсэн хуралдаан 10 цаг 08 минутад эхэлж, “Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл”-ийн биелэлтийг хэлэлцлээ. Чуулганы нэгдсэн хуралдаанд Засгийн газрын гишүүд, яамдын Төрийн нарийн бичгийн дарга, агентлаг, газрын удирдлагууд болон Үндэсний аудитын газрын холбогдох албан тушаалтнууд оролцов.

   Засгийн газраас 2018 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн уг асуудлын талаарх танилцуулгыг Засгийн газрын гишүүн, Монгол Улсын Шадар сайд Ө.Энхтүвшин хийсэн юм.

   Засгийн газраас Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн төсөлд Макро эдийн засгийн бодлого, Эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих салбаруудын бодлого, Бүс нутаг, хөдөөгийн хөгжил, байгаль орчны бодлого, Хүний хөгжил, нийгмийг хөгжүүлэх бодлого, Засаглал, эрх зүйн шинэчлэл, гадаад бодлого, батлан хамгаалах салбарын бодлого гэсэн нийт 5 бүлэг, 17 зорилтын 104 бодлогын арга хэмжээг тусган боловсруулж өргөн мэдүүлжээ. Харин уг асуудлыг Байнгын хорооны болон УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх явцад гишүүдийн гаргасан саналаар 14 арга хэмжээг шинээр нэмж, нийтдээ 118 бодлогын арга хэмжээтэйгээр УИХ-ын 2016 оны 70 дугаар тогтоолоор “Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл”-ийг баталжээ.

   Шадар сайд танилцуулгадаа, Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн 118 арга хэмжээнд давхардсан тоогоор Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалаас 80.5 хувь нь буюу 95, Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрөөс 95.7 хувь буюу 113, бусад бодлогын баримт бичгээс 8.5 хувь буюу 10 арга хэмжээ туссан байна. Эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх нийт 5 бодлого, 17 зорилт, 118 арга хэмжээний биелэлтийг 2017 оны жилийн эцсийн байдлаар үнэлэхэд 79.3 хувийн биелэлттэй гарсныг дурдлаа.

   Эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн биелэлтийг бодлого тус бүрээр нь авч үзвэл макро эдийн засгийн бодлого 90 хувь, эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих салбаруудын бодлого 66.8 хувь, бүс нутаг, хөдөөгийн хөгжил, байгаль орчны бодлого 77 хувь, хүний хөгжил, нийгмийг хөгжүүлэх бодлого 83.4 хувь, засаглал, эрх зүйн шинэчлэл, гадаад бодлого, батлан хамгаалах салбарын бодлого 86.5 хувьтай байгаа аж. 

   УИХ-ын Эдийн засгийн байнгын хороо өнгөрсөн сарын 02-ны өдрийн хуралдаанаараа Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн биелэлтийг хэлэлцсэн талаарх санал, дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Б.Дэлгэрсайхан танилцуулав. Хэлэлцүүлгийн явцад УИХ-ын гишүүн З.Нарантуяа, Д.Тэрбишдагва нар үндсэн чиглэлийн биелэлтийг хэлэлцэхэд хариуцлагатай хандах, хэрэгжилт дутуу арга хэмжээнүүдийг анхаарч 2019 оны үндсэн чиглэл хэлэлцэхэд тодорхой тусгах, УИХ-ын гишүүн Х.Болорчулуун ажпын байр нэмэгдүүлэх, дотоодын үйлдвэрлэгчдээ дэмжих үүднээс гаалийн импортын татварыг бууруулах талаар үндсэн чиглэлд тусгах, УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр, Д.Дамба-Очир, Б.Дэлгэрсайхан нар уул уурхай, дэд бүтцийн салбарын томоохон төслүүдийг яаралтай эхпүүлэх талаар анхаарах зэрэг санал гаргажээ.

   Мөн цаашид үндсэн чиглэлийн төслийг боловсруулахдаа хүрэх түвшин, шалгуур үзүүлэлтийг бодитой тогтоож, бэлтгэл ажил хангагдаагүй, хөрөнгийн эх үүсвэр тодорхой бус зорилт, арга хэмжээг нэмж тусгахгүй байхад анхаарах, зорилт, арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай улсын төсөв болон санхүүжилтийн бусад эх үүсвэрийн тооцоог бодитой хийх, зорилт, арга хэмжээг хэрэгжүүлэх үүргээ хангалтгүй биелүүлсэн холбогдох албан тушаалтанд хариуцлага тооцдог байх нь зүйтэй гэж Байнгын хороо санал, дүгнэлтдээ дурджээ. Харин Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн биелэлттэй холбогдуулж тусгайлан УИХ-ын тогтоолын төсөл боловсруулах шаардлагагүй гэж Байнгын хороо үзсэн байна.

    Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн биелэлтэд гүйцэтгэлийн Үндэсний аудитын газраас аудит хийж, УИХ-д ирүүлсэн тайлангаас үзэхэд үндсэн чиглэлд туссан нийт 118 арга хэмжээнээс 48 нь үр дүнтэй, 41 нь тодорхой үр дүнд хүрсэн, 25 нь эрчимжүүлэх шаардлагатай, 4 нь үр дүнгүй, дунджаар 77.6 хувийн биелэлттэй байна гэж дүгнэжээ. Энэ нь өмнөх оныхтой харьцуулахад 18.7 пунктээр ахисан үзүүлэлт юм.

   Мөн үндсэн чиглэлийг хэрэгжүүлэхэд нийт 5,3 их наяд төгрөг төлөвлөсөн боловч урьдчилсан гүйцэтгэлээр нийтдээ 1.4 их наяд төгрөгийн хөрөнгө зарцуулсан нь төлөвлөсөнтэй харьцуулахад 26,4 хувь байгаа бөгөөд зорилт, арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах хөрөнгө санхүүгийн нөөц хязгаарлагдмал байсныг тайланд дурдсан байна. Түүнчлэн макро эдийн засгийн бодлого амжилттай хэрэгжсэнээр эдийн засагт өсөлт гарч, үндсэн чиглэлийн зорилт, арга хэмжээний хэрэгжилт өмнөх жилтэй харьцуулахад сайжирсан боловч санхүүжилтийн эх үүсвэр, төлөвлөгөөг үндэслэлгүй хийсэн, бэлтгэл ажил хангагдаагүй, тооцоо судалгаа дутуу зорилт, арга хэмжээг хариуцан хэрэгжүүлэх байгууллагын зохион байгуулсан ажлын үр дүн хангалтгүй, зарим зорилт, арга хэмжээг холбогдох журмын дагуу үнэлэх, тайлагнах талаар хангалтгүй ажилласан байна гэсэн дүгнэлтийг Үндэсний аудитын газар хийжээ.

   Үндэсний аудитын төв байгууллага үндсэн чиглэлд тусгагдсан зорилт, арга хэмжээг хариуцан хэрэгжүүлэх чиг үүрэг бүхий 20 байгууллагад тус бүрээр үнэлгээ өгсөн бөгөөд Сангийн яам, Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам, Онцгой байдлын ерөнхий газар, Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газар, Монголбанк тус бүр 90-100 хувиар үнэлэгдсэн бол Зам, тээврийн хөгжлийн яам, Эрчим хүчний яам, Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газар 50-иас доош хувийн биелэлттэй гарсан байна. 

    “Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл”-ийн биелэлтийн талаарх Шадар сайдын танилцуулга, Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүн Ж.Ганбаатар, Ш.Раднаасэд, Г.Тэмүүлэн, Н.Оюундарь, Т.Аюурсайхан, М.Билэгт, Б.Ундармаа, Ё.Баатарбилэг нар салбарын сайд болон холбогдох албан тушаалтнуудаас асуулт асууж тодруулан үг хэлж байр сууриа илэрхийлсэн юм. Асуулт асууж, үг хэлсэн гишүүдийн ихэнх нь улс орны эдийн засаг өсч, валютын нөөц, гадаадын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж, эдийн засагт нааштай ахиц гарч байгаа ч энэ нь иргэдийн амьдралд тус дэм болж чадахгүй байгаа, ядуурлыг бууруулах, ажлын байр нэмэгдүүлэх, жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд бодитой ахиц гарахгүй байгаад шүүмжлэлтэй хандаж байлаа. Гишүүдийн асуултад Засгийн газрын зарим гишүүд болон хуралдаанд оролцсон холбогдох албан тушаалтнууд хариулж, нэмэлт тайлбар, мэдээлэл өгсөн юм.

     Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар:

   -Өнгөрсөн онд улс орны эдийн засагт гарсан өсөлт нь иргэдийн амьдрал, аж ахуйн нэгж, бизнес эрхлэгчдийн үйл ажиллагаанд нөлөөхөд цаг хугацаа шаардлагатай ч эерэг хандлагууд харагдаж байгаа. Тухайлахад энэ хавар ноолуур 90-100 мянга орчим төгрөгийн үнэтэй, хөдөө аж ахуйн түүхий эдийн үнэ ханш ч ахиу байна. Үйлчилгээ, худалдааны салбарын үйл ажиллагааны үр дүн эдийн засгийн өсөлтөд зохих ёсоор нөлөөлсөн. Зөвхөн 2018 оны эхний гурван сард арилжааны банкууд иргэд, аж ахуйн нэгжид 14.1 их наяд төгрөгийн зээл олгосон нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 10.1 хувиар өссөн дүнтэй байна. Түүнчлэн 2017 оны дүнгээр гадаадын хөрөнгө оруулалт 1.4 тэрбум ам.долларт хүрсэн байна. Эдгээр тоо баримт нь Монгол Улсын эдийн засаг өссөн, зээлжих зэрэглэл ахисан, гадаад валютын нөөц нэмэгдсэн зэрэг нааштай өөрчлөлтүүдтэй холбоотой юм. Нэгэнт бий болсон эдгээр нааштай үзүүлэлт, тогтвортой байдлыг цаашид улам баталгаажуулж, эдийн засгийн өсөлтийг нэмэгдүүлэх нь нэн чухал гэж Засгийн газар үзэж байгаа.   

   Нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ 2015 онд 7 сая 810 мянган төгрөг байсан бол 2016 онд 7 сая 907 мянган төгрөг, 2017 оны эцсийн дүнгээр 8 сая 770200 төгрөг болж өссөн дүнтэй байна. Энэ үзүүлэлт цаашдаа ч өснө. Төсвийн хүрээний мэдэгдэлд 2019 онд эдийн засгийн өсөлтийг 8 хувь байхаар тооцож тусгасан. Эдийн засагт үзүүлж буй энэ эерэг нөлөөллүүд сайжирна. Харин манай улс гадаад өрийн тухайд төсвийн орлогынхоо гуравны нэгийг гаднаас авсан зээлдээ өгдөг, зөвхөн хүүд нь 1.4 их наяд төгрөг төлж байсан. Ирэх онд 2.6 их наяд төгрөгийн үндсэн өр, хүүд нь 1.2 их наяд төгрөг төлнө. Энэ нь улсын төсвийн орлогын тал хувьтай тэнцэх өр төлбөр гэсэн үг.

    Засгийн газар өндөр хүүтэй зээлийг бага хүүтэй зээлээр сольж байгаа, ингэснээр ДНБ-нд эзлэх өрийн хэмжээ буурч байгаа. Энэ хэрээр эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлт сайжирч, төсвийн ачаалал буурна.

   Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд Б.Батзориг:

   -Эдийн засгийн өсөлтөд хөдөө аж ахуйн салбар зохих үүрэг гүйцэтгэж байгаа. Энэ хэрээр өнгөрсөн онд салбарын хэмжээнд 2.5 хувийн өсөлт гарсан дүнтэй байна. Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх чиглэлээр өнгөрсөн онд 165 аж ахуйн нэгжид 49.5 тэрбум төгрөгийн зээл олгосон. Улсын хэмжээнд оны эцсээр 66.2 сая толгой мал тоологдсон, малын тоо толгой энэ хэмжээндээ байхад бэлчээрийн даац хангалттай гэж үзэж байгаа. Бэлчээр ашиглалтын тухай хуулийн төслийг боловсруулаад үндсэндээ дуусч байгаа, удахгүй Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцээд УИХ-д өргөн барихаар ажиллаж байна.

   Мөн Мал эмнэлгийн асуудал хариуцсан бие даасан агентлаг байгуулах тогтоолын төслийг УИХ-д өргөн барьж шийдүүлэхээр төлөвлөж байгаа. Мал сүргээ элдэв халдварт өвчнөөс ангижруулах үүднээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг орон даяар эхлүүлээд байна. Ингэснээр малын өвчин халдвар гарсны дараа биш гаргахгүй байх, урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг тодорхой үе шаттайгаар улс орон даяар авч хэрэгжүүлэх, мал эмнэлгийн байгууллага, мэргэжилтнүүдийн чадавхи, чадварыг дээшлүүлэхэд онцгойлон анхаарах бодлого барьж ажиллаж байна.

    Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд С.Чинзориг:

   -Жилд 45 мянга орчим ажлын байр бий болгох боломж байна гэж Засгийн газар үзэж байгаа. Энэ үндсэн дээр жижиг бизнес эрхлэгчдэд дэмжлэг үзүүлэх, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих чиглэлээр өнгөрсөн онд 2100 иргэнд 5 тэрбум орчим төгрөгийн итгэлийн зээл олгосон. Гол нь тухайн иргэний ур чадварт түшиглэн хүүгүй зээл олгох, ажлын багаж төхөөрөмжийг нь хүүгүй олгоход чиглэгдэж байгаа. Гэхдээ орон нутаг, ялангуяа сумдын түвшинд ажлын байр нэмэгдүүлэх, жижиг бизнес эрхлэхэд хүндрэлтэй тал их байдаг. Ирэх оноос залуучуудын мэргэшил, ур чадварт түшиглэсэн ажлын байрыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн “Ур чадварт түшиглэсэн ажлын байр”, орон нутгийн иргэдийн бүлэг, хоршооллыг дэмжих “Зохион байгуулалттай ажлын байр”, “Гэрээт малчин” гэсэн гурван төрлийн хөтөлбөр хэрэгжүүлж жижиг зээлийг иргэдэд олгохоор төлөвлөж байгаа гэлээ.

   “Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2017 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл”-д эдийн засгийн өсөлтийг 3 хувь байх зорилт тавьсан ч оны эцсийн дүнгээр эдийн засгийн өсөлт 5.1 хувьтай гарсан нь уул уурхайн салбар, тэр дундаа нүүрсний салбар дахь сэргэлт гол нөлөө үзүүлсэн байна. Нүүрсний экспортын хэмжээ 2017 оны байдлаар 33.4 сая тонн буюу  урьд өмнө байгаагүй дээд хэмжээнд хүрсэн бөгөөд үүнтэй уялдаж тээвэр, боловсруулах, үйлчилгээний салбарт гол өсөлт гарчээ. Тухайлбал боловсруулах салбар 22.1 хувийн өсөлттэй гарсан бол өмнө нь 22-23 хувиар унаж байсан барилгын салбарын уналт саарч 0.2 хувь болж буурчээ. Худалдааны салбарт 7-8 хувийн өсөлт гарсан бөгөөд эдгээрийн үр дүн ДНБ-ий өсөлт 2017 онд 5.1 хувьд хүрэхэд нөлөөлжээ.

   Шадар сайдын танилцуулга, Засгийн газрын гишүүдийн хариултаас үзэхэд өнгөрсөн онд Хөдөлмөрт бэлтгэх, хөдөлмөр эрхлэлтийн ур чадвар олгох хөтөлбөр, Ажлын байрыг дэмжих хөтөлбөр, Залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлт, гарааны бизнесийг дэмжих хөтөлбөр, Малчдын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр, Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний ажлын байрыг дэмжих хөтөлбөр, Ахмад мэргэжилтний зөвлөх үйлчилгээг хөгжүүлэх хөтөлбөр зэргийг хэрэгжүүлж нийтдээ 51319 иргэнийг хамруулж, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас 46.7 тэрбум төгрөгийн дэмжлэг үзүүлжээ. Мөн энэ хугацаанд 9385 байнгын ажлын байр, 16328 түр ажлын байрыг шинээр бий болгосон байна. Үүний үр дүнд 2016 оны эцсийн байдлаар 10 хувьтай байсан ажилгүйдлийн түвшин 2017 оны эцсийн байдлаар 8.8 хувьд хүрч буурсан бол энэ оны эцсээр 8 хувьд хүргэх зорилт тавиад байгаа юм байна гэж УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс мэдээлэв.