Улсын Их Хурлын дарга М.Энхболд Тусгаар тогтнолын талбайд сүү, цагаан идээний үзэсгэлэн, худалдаа зохион байгуулж буй Архангай аймгийн малчид дээр өнөөдөр (2018.01.31) очиж, үзэсгэлэн, худалдааг үзэж сонирхохын зэрэгцээ малчидтай ярилцаж, санал бодлоо солилцлоо.

УИХ-ын дарга М.Энхболд энэ үеэр орон нутагт өвөлжилт ямар байгааг асууж лавлан, сүү, цагаан идээний чанар, үнэ өртөг, борлуулалтын талаар тодруулж байлаа.

Архангай аймгийн бүх сумдаас 300 гаруй малчид 320 тонн цагаан идээтэй нийслэлд иржээ.  

Гурав дахь жилдээ зохион байгуулж буй цагаан идээний үзэсгэлэн, худалдаанд оролцож байгаа малчид жил ирэх бүр бүтээгдэхүүнийхээ савлагааг сайжруулан, үнэ өртгийн хувьд боломжийн, эко бүтээгдэхүүнийг нийслэлчүүдийн сар шинийн баярын хэрэгцээнд зориулж худалдаалж буй талаараа УИХ-ын даргад хэлсэн. Мөн бүх бараа бүтээгдэхүүндээ Мэргэжлийн хяналтын байгууллагаар шинжилгээ хийлгүүлсэн, чанартай сүү цагаан идээ борлуулж байна хэмээлээ.

Үзэсгэлэн худалдааг үзэж, малчидтай ярилцсаныхаа дараа УИХ-ын дарга М.Энхболд хэвлэлийнхэнд өгсөн ярилцлагадаа, үндэсний уламжлалт үйлдвэрлэл болсон, хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх ач холбогдлыг тоочоод баршгүй цагаан идээгээ өргөн дэлгэр хэрэглэх уриалга гаргасан талаараа дурьдав.

Тэрбээр “Сүү, цагаан идээний хэрэглээ, үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх зайлшгүй шаардлага байгаа. Хүний биед кальцийн дутагдлыг нөхөж, дархлааг хамгийн сайн тогтоож өгдөг сүү, цагаан идээний хэрэглээгээ нэмэгдүүлж, төр засгаас үйлдвэрлэлийг дэмжих уриалгыг миний бие гаргасан. Энэ уриалгыг минь олон түмэн сайхан хүлээж авч байна.

Сүү нь Монгол Улсын хуулиар стратегийн бүтээгдэхүүн учраас үйлдвэрлэл, хэрэглээг нэмэгдүүлэх чиглэлээр Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт тусгасан ажлыг бодитой хэрэгжүүлэх тодорхой арга хэмжээг цаашид тогтмол зохион байгуулна. Ирэх 2019 оноос үйлдвэрлэлийг дэмжих, нэмэгдүүлэх бодлого явуулна. Ингэж байж хэрэглээгээ нэмэгдүүлэх, гадаадын импортыг тодорхой хэмжээнд хязгаарлах боломж бүрдэх юм.

Бидний өвөг дээдсийн хүнсний хэрэглээний 55 хувь цагаан идээ байсан тухай 1918 оны судалгаа байдаг юм билээ. Монголчуудыг яс, бие сайтай гэдэг нь энэ хэрэглээтэй холбоотой байсан болов уу.

 Хүний эрүүл мэнд хэрэглэж байгаа хүнснээсээ шалтгаалдаг учир уламжлалт сүү, цагаан идээгээ  нийтээрээ өргөн дэлгэр хэрэглэхийг уриалж байна” хэмээв.

Үзэсгэлэн, худалдааг сонирхох үеэрээ УИХ-ын дарга М.Энхболд сар шинийн баярын цагаан идээгээ худалдан авлаа.

УИХ-ын даргыг дагалдан УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн ажиллав.

Энэ үеэр малчид “Сүү, цагаан идээний үйлдвэрлэл, хэрэглээг нэмэгдүүлэх талаар сайхан санаачилга гаргасан УИХ-ын дарга М.Энхболдод талархаж байна. Сүү, цагаан идээ хэрэглэж хэвших нь хүн амын эрүүл мэндэд хэрэгтэйгээс гадна малчид, мал аж ахуйг дэмжиж байгаа том хөрөнгө оруулалт юм” хэмээн санал, бодлоо илэрхийллээ гэж УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА МИЕЭГОМБЫН ЭНХБОЛДЫН УРИАЛГА

-Аж ахуйн нэгж, байгууллага, айл өрх, ард иргэд ээ-

Монгол Улсын Хүнсний тухай хуульд монгол хүний физиологийн хэрэгцээнд зайлшгүй шаардлагатай хүнсний бүтээгдэхүүн сүүг стратегийн хүнсэнд тооцож, Улсын Их Хурлын 2016 оны 19 дүгээр тогтоолоор баталсан “Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал-2030” бодлогын баримт бичигт хүн амын буруу дадал, зуршлыг бууруулж, эрүүл амьдралын хэвшлийг төлөвшүүлэх, үр ашигтай, хэмнэлттэй байх зарчмыг бүх салбарт чанд баримтлах зорилт тавьжээ.

Өдгөөгөөс нэгэн зууны тэртээ 1918 онд хийсэн судалгаагаар монголчуудын хоол хүнсний 55.0 хувийг сүү, цагаан идээ эзэлж байсныг тогтоосон байдаг.

Хүн амын дийлэнх хот, суурин газарт шилжин үндэсний уламжлалт хоол хүнсний дадал зуршил өөрчлөгдөж, чихэр, хийжүүлсэн ундааны хэрэглээ эрс нэмэгдэн сүү, цагаан идээний хэрэглээ буурсаар байна. Тухайлбал, Гаалийн ерөнхий газрын 2012-2017 оны мэдээгээр жилд дунджаар 21.3 сая ам.долларын үнэ бүхий 10.6 мянган тонн хатуу чихэр, чихэр орлуулагчаар хийсэн бусад амттанг импортоор авч хэрэглэжээ.

Энэ үзүүлэлт жил ирэх тусам нэмэгдэж, хүн амын дунд хоол боловсруулах, зүрх-судасны тогтолцооны өвчний суурь болж байна. Эрүүл мэндийн салбарын 2016 оны судалгаагаар сүүлийн 10 жилийн хугацаанд хоол боловсруулах тогтолцооны өвчин 55.2 хувиар, зүрх-судасны тогтолцооны өвчин 74.4 хувиар тус тус өсчээ. Түүнчлэн “Эрүүл хүүхэд” аяны хүрээнд 2012 онд хийсэн судалгаагаар шүдний өвчний тархалт 6-8 настнуудын хувьд 85 хувьтай, олон улсын жишиг үзүүлэлт болох 12 настнуудын хувьд 94 хувьтай байна.

Хүнсний зохисгүй хэрэглээ нь нэг талаас цагаан идээний үнэ, үйлдвэрлэлийн чанар, стандарт, аюулгүй байдал, нийлүүлэлт, нөгөө талаас иргэдийн буруу дадал зуршил, зохистой хүнсний хэрэглээний мэдлэг хангалтгүй байгаатай тус тус холбоотой гэж үзэж байна. Сүү, сүүн бүтээгдэхүүн нь агаар, орчны бохирдлоос үүссэн болон бусад хордлогыг тайлах, хүүхдийн өсөлт, эрүүл мэндэд эерэгээр нөлөөлдөгийг судлаачид онцолж байна.

Тиймээс Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт туссан “Мах, сүүний анхдугаар аян”-ы ажлыг эрчимжүүлэх, хүн амыг эрүүл, аюулгүй хүнсээр хангах “Эрүүл хүнс-Эрүүл монгол хүн” уриалга, зорилтоо бодит үр дүнд хүргэх тал дээр онцгой анхаарах нь зүйтэй.

Миний бие Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн гишүүн, Улсын Их Хурлын дарга, төрд түмнээ төлөөлж буй түшээгийн хувьд монгол хүний хоол хүнсний аюулгүй байдлыг хангах, үндэсний уламжлалт сүү, цагаан идээний үйлдвэрлэл, хэрэглээг нэмэгдүүлэх нь нэн чухал болоод байгааг эш болгон энэхүү уриалгыг Та бүхэндээ хүргүүлж байна.

Цагаан сарын баяр дөхөж байгаатай холбогдуулан үндэсний уламжлалт цагаан идээг тогтмол хэрэглэж хэвшихийг байгууллага, аж ахуйн нэгж, нийт иргэдэд уриалж байна.

Цаашид албан байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэд идээний тавгаа уламжлалт цагаан идээгээр засч хэвших, өдөр тутам цагаан идээг түлхүү хэрэглэж занших нь иргэдийн эрүүл мэндэд төдийгүй улс орны эдийн засгийн хөгжил, үндэсний үйлдвэрлэлд ихээхэн дэмжлэг үзүүлж, хүн амын суурьшлын төвлөрлийг сааруулж, улмаар ажлын байр нэмэгдэж, иргэд тогтвортой орлоготой болох эх үүсвэр баталгаажих болно. Ариун цагаан сүү, амтат цагаан идээгээ хэрэглэцгээе.