Улсын Их Хурлын Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороо өнөөдөр (2022.07.05) хуралдаж, Монгол Улсын 2021 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан, “Монгол Улсын 2021 оны төсвийн гүйцэтгэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг явуулав.

Төслийн танилцуулгыг Сангийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Ж.Ганбат хийлээ. Тэрбээр, Монгол Улсын 2021 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайланг хуулийн хугацаанд нэгтгэн гаргаж, Үндэсний аудитын газраар аудит хийлгэснийг сайд дурдаад нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлийн тайланд 33 төсвийн ерөнхийлөн захирагч, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн 4,674 төсөвт байгууллага болон Ирээдүйн өв сан, төсвийн Тогтворжуулалтын сан, Нийгмийн даатгалын сан, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн төсвийн гүйцэтгэлийг нэгтгэсэн гэв.

Төсвийн тухай хуулийн дагуу төсвийн гүйцэтгэлийн тайланд татварын зарлагын тайлан, худалдан авсан ажил, үйлчилгээний тайлан, хөтөлбөр арга хэмжээнд зарцуулсан төсөв, үр дүнгийн танилцуулга, нэмэлт төсвийн гүйцэтгэл зэргийг хамруулсан. Нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлийн тухайд Монгол Улсын 2021 оны эцсийн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн орлогын гүйцэтгэл 12.7 их наяд төгрөгт хүрч төлөвлөснөөс 478.6 тэрбум төгрөгөөр давж биелсэн. Нэгдсэн төсвийн зарлага 15.6 их наяд төгрөгт хүрч, төлөвлөснөөс 573.7 тэрбум төгрөгөөр бага байна. Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 2.9 их наяд төгрөгийн алдагдалтай гарч, дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 6.8 хувьтай тэнцэж байна хэмээлээ. Түүнчлэн улсын төсвийн гүйцэтгэлийн хувьд, Монгол Улсын 2021 оны төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн дүн 9.1 их наяд төгрөгт хүрч, төлөвлөснөөс 38.6 тэрбум төгрөгөөр дутуу, улсын төсвийн зарлага 12.2 их наяд төгрөг болж, төлөвлөснөөс 407.9 тэрбум төгрөгөөр бага байна. Улсын төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 3.1 их наяд төгрөгийн алдагдалтай байна гэв.

Үргэлжлүүлэн Монгол Улсын 2021 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Монгол Улсын Засгийн газрын 2021 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд хийсэн аудитын талаар Монгол Улсын Ерөнхий аудитор Д.Занданбат танилцуулав. Монгол Улсын 2021 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлд хийсэн аудитаар Монгол Улсын 2021 оны нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн нийт орлого ба тусламжийн дүнг 12 их наяд 711.4 тэрбум төгрөг, нийт зарлага ба цэвэр зээлийн дүнг 15 их наяд 630.4 тэрбум төгрөгөөр баталгаажууллаа. Монгол Улсын 2021 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл нь Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 6.1-д заасан тусгай шаардлагуудыг хангасан байна. Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн нийт орлого ба тусламж 14 их наяд 306.3 тэрбум төгрөгт хүрч, төлөвлөснөөс 398.2 тэрбум төгрөгөөр давсан. Урсгал зарлагыг 656.9 тэрбум төгрөг, хөрөнгийн зардлыг 322.4 тэрбум төгрөг, эргэж төлөгдөх цэвэр зээлийг 405.6 тэрбум төгрөгөөр тус тус дутуу зарцуулсан байна. Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн нийт тэнцлийг 3 их наяд 971.2 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай байхаар төлөвлөснөөс гүйцэтгэлээр 2 их наяд 919.0 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарсан. Энэ алдагдал нь ДНБ-ий 6.8 хувьтай тэнцүү байна. Засгийн газрын нийт өр 2021 оны эцэст 26 их наяд 918.2 тэрбум төгрөгийн үлдэгдэлтэй байгаа нь өнөөгийн үнэ цэнээр тооцвол 21 их наяд 837.3 тэрбум төгрөг болж, ДНБ-ий 50.8 хувьтай тэнцэж байна. Засгийн газрын өр өмнөх оноос 3.5 хувь буюу 980.4 тэрбум төгрөгөөр буурсан байгааг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор танилцуулгадаа онцолсон. Мөн аудитаар Улсын Их Хуралд 7 асуудлыг толилуулж, Монгол Улсын Ерөнхий сайдад 15, Сангийн сайдад 13, Эдийн засгийн хөгжлийн болон Барилга, хот байгуулалтын сайдад тус бүр нэг, Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарт 5 зөвлөмж тус тус өгч аудитын тайланд тусгасан гэдгийг дурдлаа.

Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 73 дугаар зүйлийн 73.4.2-т “…хоёр дахь хэлэлцүүлгээр Байнгын хороод, нам, эвслийн бүлэг төсвийн гүйцэтгэлийг хэлэлцэж гаргасан санал, дүгнэлтээ Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороонд өгөх ба тус дэд хороо эдгээр санал, дүгнэлтийг хэлэлцэн нэгтгэн гаргасан санал, дүгнэлтээ нэгдсэн хуралдаанд оруулах” гэж заасны дагуу Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Ганболд, Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн С.Ганбаатар нар уншиж танилцуулав. Харин Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Батжаргал “Хуулийн дагуу бүх байнгын хороо төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг явуулсан талаарх санал, дүгнэлтээ Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороонд ирүүлсэн байна. Дэд хорооны гишүүдэд бүх санал, дүгнэлтийг цаасаар тараасан учраас бусад байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг нэг бүрчлэн уншиж танилцуулах шаардлагагүй, сонссонд тооцох нь зүйтэй” гэсэн горимын санал гаргасныг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжлээ.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Анандбазар, Ж.Батжаргал, С.Ганбаатар нар асуулт асууж, саналаа илэрхийлэв. Гишүүдийн зүгээс Монгол Улсын төсвийн тэнцэлтэй холбоотой аливаа асуудалд дүгнэлт хангалтгүй байгааг шүүмжлээд Засгийн газрын зээл ашиглалтын үр дүнг хэрхэн тооцож байгааг тодруулав. “Төсвийн гүйцэтгэлд хяналт эрх зүйн орчин хангалтгүй байгаагаас алдаа, дутагдал гарч байна. Иймээс Засгийн газар, Улсын Их Хуралд энэ тал дээр анхаарч, хуулийн нарийвчилсан зохицуулалтыг хийх саналыг аудитын байгууллагаас өгсөн. Мөн аудитын байгууллагаас “Засгийн газрын шугамаар хандивлагч орон, олон улсын байгууллагаас авсан зээл тусламжийн ашиглалт, үр дүн” гэсэн судалгааг өнгөрсөн онд хийсэн. Энэ судалгааг 2018-2021 оны хооронд авсан зээл, тусламжийн ашиглалт, холбогдох үйл ажиллагааны мэдээлэл, тайлан, бусад нотлох баримт, материалд үндэслэн аудит хийсэн. Зээлийн үр нөлөөний судалгааг хийхэд анхаарч ажиллана.” хэмээн Ерөнхий аудитор Д.Занданбат хариулав.

Ингээд “Монгол Улсын 2021 оны төсвийн гүйцэтгэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг батлуулахыг дэмжье гэсэн саналын томьёоллоор санал хураахад гишүүдийн 66.7 хувь нь дэмжлээ. Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хорооны санал, дүгнэлтийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Анандбазар гишүүн танилцуулахаар тогтсоноор хуралдаан өндөрлөлөө гэж УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.