Улсын Их Хурлын Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны өнөөдрийн /2020.10.27/ хуралдаан 10 цаг 18 минутад 70.6 хувийн ирцтэй эхэлж, Байнгын хорооны дарга М.Оюунчимэг дөрвөн асуудал хэлэлцэхээр төлөвлөснийг танилцуулснаар  хэлэлцэх асуудлаа баталлаа.

    Эхлээд Засгийн газраас 2020 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Монгол Улсын 2021 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2021 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2021 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд-ийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг явуулав.

Төслийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар танилцууллаа. Танилцуулгадаа, Коронавируст халдварт цар тахлын аюул үргэлжилсээр байгааг тооцоолон, эрэлтийг дэмжих зорилгоор эмзэг бүлгийн иргэдийн орлогыг хамгаалах, аж ахуй эрхлэгчдийг дэмжих чиглэлээр 2020 онд хэрэгжүүлсэн зарим арга хэмжээг ирэх оны хагас жилд үргэлжлүүлэхээр төлөвлөсөн талаар онцлов. Тухайлбал, 18 хүртэлх насны хүүхэд бүрд олгох мөнгөн тэтгэмжийг 100 мянган төгрөг болгож нэмэгдүүлсэн, нийгмийн халамжийн тэтгэвэр болон байнгын асаргаа шаардлагатай 16 хүртэлх насны хүүхдийн амьжиргааг дэмжихэд сар бүр олгох мөнгөн тэтгэмжийг 100 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлж 288 мянган төгрөг болгож нэмэгдүүлсэн шийдвэрийг 2021 оны эхний хагас жил хэрэгжүүлэх юм байна. Түүнчлэн үйл ажиллагаа нь доголдсон боловч ажлын байраа хадгалсан аж ахуйн нэгжийн ажилтандаа олгодог цалин хөлснөөс ердийн үед 22-25 хувиар тооцож ногдуулдаг байсан нийгмийн даатгалын шимтгэлийг  чөлөөлж, хөнгөлсөн арга хэмжээг хэсэгчлэн үргэлжлүүлж 2021 оны эхний хагас жилд 17 хувиар тооцохоор төлөвлөжээ. Эдгээр бодлогын арга хэмжээний үр дүнд төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 2020 оны тодотголын түвшнээс 2.1 их наяд төгрөгөөр нэмэгдэж 11.8 их наяд төгрөгт, нийт зарлага 2020 оны тодотголоос 625.9 тэрбум төгрөгөөр буурч 13.9 их наяд төгрөгт хүрэх ба тэнцвэржүүлсэн тэнцэл 2.2 их наяд төгрөг буюу ДНБ-ий 5.1 хувьд хүргэж төсвийн үзүүлэлтүүдийг сайжруулжээ.

Үргэлжлүүлэн тус Байнгын хороонд харьяалагддаг төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын 2021 оны төсвийн төслийн талаарх аудитын дүгнэлтийг Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын орлогч О.Тэнгис танилцуулахдаа нэгдсэн төсвийн төсөлд өгсөн дүгнэлтийг онцоллоо. Тэрбээр, “Төсвийн төсөлд халамжийн зардлыг өмнөх оны төлөвлөсөн дүнгээс бууруулж байгаа ч цаашид халамжийн бодлогыг тэлэхгүй байх, нэр төрлийг нэгтгэн шалгуур үзүүлэлт, аргачлалыг оновчтой болгож, зорилтот бүлэгт чиглэсэн бодлогыг хэрэгжүүлж, төсвийн үр нөлөөг сайжруулах шаардлагатай байна.

Төсвийн байгууллагын сургалт семинар, хурал зөвлөгөөн, гадаад дотоод албан томилолтыг цахимаар зохион байгуулан, төрөөс иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд үзүүлдэг бүх төрлийн үйлчилгээ, тусгай зөвшөөрөл олголт, халамжийн цахим системийг бий болгож зардлыг бууруулах боломжтой байна.

Төсвийн төсөлд хөрөнгө оруулалтаар шинээр хэрэгжүүлэх зарим барилга, байгууламжийн зураг төсвийг батлуулаагүй, төсөвлөлтийн шаардлага хангаагүй тусгасан нь төсөл, арга хэмжээний гүйцэтгэл удаашрах, төсөвт өртөг нэмэгдэх, үр ашиг буурах, хуулийн хэрэгжилт хангагдахгүй байгааг анхаарч, төсвийн төлөвлөлтийн хариуцлагын талаарх эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох шаардлагатай байна.

Дэлхий нийтийг хамарсан цар тахлын эрсдэл бүхий нөхцөлд хэрэгжих 2021 оны төсвийн төсөлд хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээг ач холбогдол, зориулалт, хэрэгцээ, шаардлагаар нь эрэмбэлэн санхүүжүүлэх асуудлыг журамлан зохицуулах нь зүйтэй гэв.  

Хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулж Улсын Их Хурлын гишүүн С.Чинзориг, Ц.Мөнх-Оргил, Б.Жавхлан, Л.Энх-Амгалан, Б.Жаргалмаа, Ж.Чинбүрэн, Б.Баярсайхан, Ц.Сандаг-Очир, Ч.Ундрам, Х.Булгантуяа, М.Оюунчимэг нар асуулт асууж, хариулт авлаа. Асуултад Ажлын хэсгийн гишүүн Эрүүл мэндийн сайд Т.Мөнхсайхан, Хөдөлмөр,  нийгмийн хамгааллын сайд А.Ариунзаяа болон Байнгын хорооны эрхлэх асуудлын хүрээний байгууллагуудын холбогдох албан тушаалтнууд хариулт өгөв. Тухайлбал, Улсын Их Хурлын гишүүн С.Чинзориг халамжаас хөдөлмөрт шилжих бодлогын хүрээнд хэчнээн нэр төрлийн тэтгэвэр тэтгэмжийг байхгүй болгож, хэчнээн хүнийг ажлын байраар хангахыг зорьж буй талаар болон тэтгэвэр барьцаалсан зээлгүй байсан ахмадад нэг сая төгрөг олгох санхүүжилтийг  төсвийн төсөлд тусгасан эсэхийг тодруулав. Тэтгэврийн зээлгүй байсан ахмадуудад нэг сая төгрөг олгох асуудлын  талаар Сангийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга С.Наранцогт төсөвт ямар нэгэн мөнгө суулгаагүй, төсвийн харилцаа үүсээгүй. Төсвөөс гадуур зохицуулах асуудлыг “Эрдэнэс Монгол” төрийн өмчит компани бондын эрхийн бичиг гаргаж 2021 оны тавдугаар сарын 1-нээс шийдвэрлэхээр яригдсан гэдэг хариулт өгсөн бол Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд А.Ариунзаяа ирэх онд бүх халамжийг хэвээр үлдээхээр төлөвлөсөн. Цаашид богино хугацаанд халамжаас хөдөлмөрт шилжих томоохон зорилтыг хэрэгжүүлэх хүрээнд халамж жинхэнэ эзэддээ хүрч чадаж байна уу гэдгийг хянах хяналтын тогтолцоог бэхжүүлэх ажлыг хийж, энэ чиглэлээр бодлогын өөрчлөлт шинэчлэлт гаргана гэсэн агуулгаар хариуллаа. Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Мөнх-Оргил дүүргийн нэгдсэн эмнэлгүүдийг ашиглалтад оруулах эсэх, мөн өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдэд зарим нэр төрлийн эмчилгээг хийхээр төлөвлөж, төсөлд тусгасан эсэх талаар тодруулахын зэрэгцээ анхан шатны тусламж үйлчилгээг үзүүлсэн шиг үзүүлдэг болох тухай санал хэллээ. Дээрх асуултад Эрүүл мэндийн сайд Т.Мөнхсайхан Сонгинохайрхан дүүрэгт жишиг нэгдсэн эмнэлэг ирэх 11 дүгээр сард ашиглалтад орно. Мөн ирэх онд Хан-Уул, Чингэлтэй дүүрэгт нэгдсэн эмнэлэг барина. Дараагийн шатанд Сүхбаатар дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийн асуудлыг мөн шийдэхээр төлөвлөсөн гээд Өрхийн эрүүл мэндийн төвийн иргэдэд үзүүлж болох тусламжийг гүйцэтгэлээр санхүүжүүлэх боломжтой гэж төлөвлөсөн талаар хариулав. Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Жавхлан халамжийн бодлого нийгмийг улам доройтуулж байна гэсэн байр суурь илэрхийлээд халамжаас хөдөлмөрт гэсэн бодлогын зорилтыг хэрэгжүүлэхийг дэмжиж, шинэчлэл хийхэд шаардлагатай хуулийн төслүүдээ төсөв дагуулан яаралтай оруулж ирж, хэлэлцүүлэх боломж байна уу гэдгийг тодруулав.  Энэ асуудлаар Хөдөлмөр, нийгмийн хамгаалын сайд А.Ариунзаяа өөрчлөлтийн ажлыг төсөвтэй уялдуулахгүйгээр эхлүүлсэн. Хөнгөн хуумгай ажил болгохгүйн тулд хуулийн төслүүдийг төсөв дагуулахгүйгээр оруулж хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзэж буй талаараа хариулт өглөө.    

Үргэлжлүүлэн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Чинбүрэн, Б.Жаргалмаа, Ц.Мөнх-Оргил нарын гаргасан зарчмын зөрүүтэй саналаар санал хураалт явуулж, шийдвэрлэснээр Монгол Улсын 2021 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2021 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2021 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүд-ийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг явуулсан талаарх санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд танилцуулахаар тогтлоо.  

    Дараа нь Засгийн газраас 2020 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Нийгмийн даатгалын сангийн 2021 оны төсвийн тухай хуулийн төсөлтэй хамт өргөн мэдүүлсэн Нийгмийн даатгалын шимтгэлээс чөлөөлөх, ажилгүйдлийн даатгалын сангаас дэмжлэг үзүүлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл-ийн анхны хэлэлцүүлгийг явууллаа. Хуулийн төслийн танилцуулгыг сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар хийв. Үргэлжлүүлэн Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асууж, хариулт авснаар хуулийн төслийг хэлэлцсэн талаарх байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлэхээр шийдвэрлэсэн юм.  

    Дараа нь Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Учрал нарын 5 гишүүн 2020 оны 5 дугаар сарын 13-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн  Хувийн тэтгэврийн тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд-ийг хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ. Төсөл санаачлагч, Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Учрал хуулийн төслийн товч танилцуулгыг хийв. Тэрбээр, өнөөдөр манай улсад өөрчлөлт, шинэчлэлт хийх шаардлагатай, шийдлээ хүлээж хүлээж буй олон асуудал байна. Түүний нэг нь тэтгэврийн систем юм. Статистикаас харахад нийт тэтгэвэр авагчдын 91 хувь нь 500 мянган төгрөг хүртэл, 53.8 хувь нь доод хэмжээгээр буюу 350 мянган төгрөгийн тэтгэвэр авч байна. Улс эх орондоо насаараа ажиллачихаад ийм бага хэмжээнд тэтгэвэр тогтоолгож буй системд заавал салхи оруулах хэрэгтэй. Үүнийг хийж чадахгүй бол 10 жилийн дараа, 20 жилийн дараа ч энэ байдал арилахгүй, өнөөдөр 30 настай залуу хүн шударга хөдөлмөрөөрөө 30-40 жил ажилласан ч үр хүүхдээсээ хараат, хэрэгцээгээ бүрэн хангаж чадахгүй тэтгэвэр авдаг байдал үргэлжилнэ. Тийм учраас өөрчлөлтийг өрнүүлэх, эхлэлийн цэг нь болж чадахуйц тэтгэврийн системийн өөрчлөлтийг санал болгосон хуулийн төслийг өргөн мэдүүлсэн гэлээ.

Тэрбээр мөн хуулийн төсөл батлагдвал өнөөдөр ажил хийж байгаа залуу хүн тэтгэврийн насанд хүрээд улсаас тэтгэвэр аваад зогсохгүй 2 дахь эх үүсвэрээс буюу зөвхөн өөрт нь зориулсан хуримтлалаасаа тэтгэвэр авах боломж бүрдэнэ гэдгийг онцлов. Түүнчлэн, тэтгэвэр тогтоолгоод удаагүй байхдаа буюу ажил хөдөлмөрийн үр шимээ хүртэж чадахгүйгээр нас барахад тэтгэврийн хуримтлал үр хүүхдүүдэд нь өвлөгдөх боломжтой байхаар тооцоолж хуулийн төслийг боловсруулсан гэлээ.

Хуулийн төсөлтэй холбогдуулж Улсын Их Хурлын гишүүн С.Ганбаатар, Ц.Мөнх-Оргил, С.Чинзориг нар асуулт асууж, хариулт авахын зэрэгцээ санал хэлж, байр сууриа илэрхийллээ. Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Мөнх-Оргил хэлэлцэхийг дэмжье, харин Засгийн газраас боловсруулсан хуулийн төсөлтэй хамт оруулж ирээд хэлэлцээд явъя гэсэн байр суурийг илэрхийлсэн бол хуулийн төсөл санаачилж оруулж ирж байгаа нь сайшаалтай, хойшлуулаад, Засгийн газрын бодлоготой уялдуулж оруулж ирж хэлэлцэе гэсэн байр суурийг Улсын Их Хурлын гишүүн С.Чинзориг, С.Ганбаатар нар илэрхийлэв.

Төсөл санаачлагч, Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Учрал гишүүдийн саналд хүндэтгэлтэй хандаж буйгаа илэрхийлээд, тэтгэврийн шинэчлэлийн бодлогыг энэ жилдээ багтаад эхлүүлэх хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол сонгуулийн өмнө, хойно гэсэн циклээр явж, болгоомжилсоор хугацаа маш их алдаж байна. Ажлын хэсэг байгуулаад хэлэлцээд явах нь ард түмнээ бодсон шийдвэр болно гэсэн байр сууриа илэрхийлэв. Байнгын хрооны дарга М.Оюунчимэг төсөл санаачлагчтай адилхан санал, байр суурьтай байгаагаа илэрхийлсэн юм.

Ийнхүү хэлэлцээд Хувийн тэтгэврийн тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд-ийг хэлэлцэхийг дэмжье гэсэн саналын томъёоллоор санал хураалт явуулахад гишүүдийн олонхийн дэмжлэг авсангүй.  Тиймээс хууль санаачлагчид нь төслийг буцаах тогтоолын төслийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж, хэлэлцүүлэхээр шийдвэрлэв.

    Хуралдааны төгсгөлд Эм, эмнэлгийн хэрэглэгдэхүүний тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх Ажлын хэсгийг байгуулах асуудлыг хэлэлцэв. Улсын их хурлын гишүүн Ц.Мөнх-Оргил амьдралд нийцсэн хууль батлахын тулд Ажлын дэд хэсэгт эмийн сан, эм үйлдвэрлэгч, импортлогч зэрэг хувийн хэвшлийн төлөөллийг бүх чиглэлээр нь оруулах болон Ажлын хэсгийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Чинбүрэнгээр ахлуулан байгуулах санал гаргасныг Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Сарангэрэл, М.Оюунчимэг нар дэмжиж байр сууриа илэрхийллээ. Ингээд Ажлын хэсгийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Чинбүрэнгээр ахлуулан байгуулахаар шийдвэрлэснаар Байнгын хорооны хуралдаан өндөрлөв гэж УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.